Aitor Barcena Larreategi: 'Gabonak Euskal Herrian'
Bueltan ditugu jada Gabonak. Ospakizun hauek eraldaketa handia izan dute azken urte, hamarkada eta mendeetan. Eta eraldaketa hori, erantzun kultural, ekonomiko, politiko eta erlijioso jakin batzuengatik suertatu izan da. Azken finean, naturala den lez, ospakizun guztiek edo gehienek dute kutsadura hori eta denboran, gure gizarteak egiten duen bezala, moldatzen doaz.
Azken urteetan eman den aldaketa, batez ere ekonomikoa izan dela uste dut. Gabonak gero eta arinago azaltzen dira gure kaleetan, telebistan… Iragarki edo produktu desberdinekin bonbardatzen gaituztelarik eta erosketak gero eta arinago egitera bultzatu nahi digutelarik. Honen adierazle dira azaro azkanetan Black Friday edota Ziber Monday moduan azaldu zaizkigun kontzeptu berriak, azarotik hasi eta Gabonak arte kontsumismora bultzatuz.
Bigarren aldaketa nagusia 70. hamarkada amaieran heldu zen. Franco diktadorea hil eta gero, euskal kulturaren «birjaiotza» eman zen. Honekin batera, Olentzero, gaur ezagutzen dugun bezala, Euskal Herriko herri guztietara zabaltzen joan zen. 80ko hamarkadatik atzera, Errege Magoak soilik zirela euskal herriko umeei opariak ekartzearen arduradunak, nahiz eta, «Olentzero» askoz ere antzinakoagoa izan.
Esan bezala, euskal kulturaren «birjaiotza» horren barruan kokatzen dugu Olentzero eta zentzu honetan ekarpen ikaragarria egin zuten ikastolek, gure ohiturak, hizkuntza eta nortasuna lau haizeetara zabalduz. Leku askotan, ikastolak izan ziren Olentzero gure gizartean eta gure bizitzetan murgildu izan zutenak. Herri horien artean aurkitzen da Lekitto. Izan ere, Lekitton, ikastola izan da Olentzero abenduak 23ko gabean etortzearen erantzuleetako bat (leku gehienetan abenduak 24tik 25erako gabean ospatzen da). Garai hartan, irakasle gehienak kanpokoak zirenez, 24ko gabaren ordez, ospakizuna Gabonetako oporrak baino arinago egitea erabaki zen, maisu eta andereñoak haien etxeetara denboraz bueltatu zitezen. Gerora, ikastolak, udalak eta agente desberdinek abenduak 23an finkatzea erabaki zuten.
Gaur egun, gaba horretan ospatzen jarraitzen dugu Lekitton, baina aldaketa nabarmen batzuekin: hasieran Olentzero Isuntzako hondartzaren sarreran erretzen zen andrazko bat zen, urte batean ikastolakoek egiten zuten panpin hori eta hurrengoan eskolakoek. Gerora pertsona fisiko bat izatera pasatu da, eta orain Mari Domingirekin batera ateratzen da kalera.
Azkenik, Euskal Herriko Gabonetan bizi izan zen eraldaketa zaharrenaz ariko naiz. Zaharrena eta bortitzena ziurrenik. XVII. mendeko dokumentu desberdinetan aipatzen da Nafarroako herrietan «Olenzaro» edo «Onenzaro» zetorrela, aro berria zekarrelarik, neguko solstizioarekin batera naturaren eta eguzkiaren birjaiotza ospatuz.
Beraz, Olentzeroren jatorri paganoa nabarmentzen dute autore desberdinek, haien artean Azkuek. Baina Nafarroa kristautu zutenean, kristauek egiten zuten moduan, herrialdeetako ohiturak desagerrarazi beharrean, haienak-propio bilakatzen zituzten, eta horregatik esaten da gaur egun, Jesusen jaiotza ospatzeko datorrela Olentzero.
Gauzak horrela izanik, askotan galdetzen diot nire buruari: eta Anibal Barca Cartagoko jeneral ospetsuak ahal izan zuenean Erroma konkistatu izan balu? (K.a. 203) Erromatar inperioa ziurrenik ez zen hain urrun helduko eta erlijio katolikoa ez zen penintsulara hedatuko, agian musulmanak moduan ez genituzke Gabonak ospatuko, edota agian, gure antzinako ohitura propioak mantentzeko aukera izango genuen, Amalurraren eta eguzkiaren birjaiotza ospatuz.
Edozein modutan ere, gaur egungo Gabonak gustuko ditugunontzat, aparteko momentua aurkezten zaigu, lagunekin eta familiagaz, alkarregaz egoteko, edota jai hauetan tradiziozkoa den intxaur-saltsa goxoa dastatzeko. Txikiekin batera, Lekittoko kalejiran Olentzero, Mari Domingi eta joaldunekin batera disfrutatzeko aukera izango dugu, edota Ondarrun, goizeko kalejiran parte hartu eta arratsaldean koroak zelan abesten duten entzuteko, edo Berritxun kalejira eta gero frontoian opariak umeei zelan banatzen zaizkien ikusteko eta Markinan Olentzero eta Mari Domingi Akarregi menditik zelan jaisten diren ikusi ahalko ditugu besteak beste.
Esan bezala, euskal kulturaren «birjaiotza» horren barruan kokatzen dugu Olentzero eta zentzu honetan ekarpen ikaragarria egin zuten ikastolek, gure ohiturak, hizkuntza eta nortasuna lau haizeetara zabalduz. Leku askotan, ikastolak izan ziren Olentzero gure gizartean eta gure bizitzetan murgildu izan zutenak. Herri horien artean aurkitzen da Lekitto. Izan ere, Lekitton, ikastola izan da Olentzero abenduak 23ko gabean etortzearen erantzuleetako bat (leku gehienetan abenduak 24tik 25erako gabean ospatzen da). Garai hartan, irakasle gehienak kanpokoak zirenez, 24ko gabaren ordez, ospakizuna Gabonetako oporrak baino arinago egitea erabaki zen, maisu eta andereñoak haien etxeetara denboraz bueltatu zitezen. Gerora, ikastolak, udalak eta agente desberdinek abenduak 23an finkatzea erabaki zuten.
Gaur egun, gaba horretan ospatzen jarraitzen dugu Lekitton, baina aldaketa nabarmen batzuekin: hasieran Olentzero Isuntzako hondartzaren sarreran erretzen zen andrazko bat zen, urte batean ikastolakoek egiten zuten panpin hori eta hurrengoan eskolakoek. Gerora pertsona fisiko bat izatera pasatu da, eta orain Mari Domingirekin batera ateratzen da kalera.
Azkenik, Euskal Herriko Gabonetan bizi izan zen eraldaketa zaharrenaz ariko naiz. Zaharrena eta bortitzena ziurrenik. XVII. mendeko dokumentu desberdinetan aipatzen da Nafarroako herrietan «Olenzaro» edo «Onenzaro» zetorrela, aro berria zekarrelarik, neguko solstizioarekin batera naturaren eta eguzkiaren birjaiotza ospatuz.
Beraz, Olentzeroren jatorri paganoa nabarmentzen dute autore desberdinek, haien artean Azkuek. Baina Nafarroa kristautu zutenean, kristauek egiten zuten moduan, herrialdeetako ohiturak desagerrarazi beharrean, haienak-propio bilakatzen zituzten, eta horregatik esaten da gaur egun, Jesusen jaiotza ospatzeko datorrela Olentzero.
Gauzak horrela izanik, askotan galdetzen diot nire buruari: eta Anibal Barca Cartagoko jeneral ospetsuak ahal izan zuenean Erroma konkistatu izan balu? (K.a. 203) Erromatar inperioa ziurrenik ez zen hain urrun helduko eta erlijio katolikoa ez zen penintsulara hedatuko, agian musulmanak moduan ez genituzke Gabonak ospatuko, edota agian, gure antzinako ohitura propioak mantentzeko aukera izango genuen, Amalurraren eta eguzkiaren birjaiotza ospatuz.
Edozein modutan ere, gaur egungo Gabonak gustuko ditugunontzat, aparteko momentua aurkezten zaigu, lagunekin eta familiagaz, alkarregaz egoteko, edota jai hauetan tradiziozkoa den intxaur-saltsa goxoa dastatzeko. Txikiekin batera, Lekittoko kalejiran Olentzero, Mari Domingi eta joaldunekin batera disfrutatzeko aukera izango dugu, edota Ondarrun, goizeko kalejiran parte hartu eta arratsaldean koroak zelan abesten duten entzuteko, edo Berritxun kalejira eta gero frontoian opariak umeei zelan banatzen zaizkien ikusteko eta Markinan Olentzero eta Mari Domingi Akarregi menditik zelan jaisten diren ikusi ahalko ditugu besteak beste. 
