Amunategi bertokotzen
2004an hasi zuen Lurgaia Fundazioak Busturiko Amunategi errekaren leheneratze ekologikoaren proiektua. Asko egin badute ere, «beste asko» egiteko daukatela azaldu dute.Busturiko Amunategi errekaren leheneratze ekologikoan lanean ari da Lurgaia Fundaz...
2004an hasi zuen Lurgaia Fundazioak Busturiko Amunategi errekaren leheneratze ekologikoaren proiektua. Asko egin badute ere, «beste asko» egiteko daukatela azaldu dute.
Busturiko Amunategi errekaren leheneratze ekologikoan lanean ari da Lurgaia Fundazioa. 2004an hasi ziren lan horregaz, eta proiektua modu xelebre batean hasi zutela dio Lurgaia Fundazioko kide Jon Hidalgok: «Auzotar batek eukaliptoak landatu zituen errekaren ertzeraino. Orduan, beragaz harremanetan jarri ginen akordio batera iritsi asmoz. Lur horiengatik ordaintzeko prest egon ginen, guk landatzeko». Landatu berri zeuden 250 eukalipto kendu zituzten, eta urte berean, 2014ko otsailean, hain zuzen, ekin zioten ibaiertzetan ohikoak diren zuhaixkak landatzeari; haltzak, lizarrak…Amunategi errekak «balio ekologiko» handia dauka: «Lekua, gainera, ederra da. Ur bilketa bat ere badauka, eta paisaia ikusgarria eskaintzen du», dio Hidalgok. Horregatik, lekuak leheneratze ekologikora bueltatzea merezi duela diote. Hala, eukaliptoak kentzen dituzte eta bertoko basoetako zuhaitzak landatzen dituzte: «Landatzeak egiten ditugunik ere ez da igartzen. Ez dugu lerro zuzenean landatzen».
30 hektarea kudeatu
Urtero Amunategin «zerbait» egiten du Lurgaiak: «Lursail berrietara sartzen gara, eta zuhaixkak landatzen ditugu edota mantenu lanak egin besterik ez. Izan ere, kontrolpean izan behar ditugu inguruan presente dauden espezie inbaditzaileak. Horiek eremu guztietara zabaltzen dira, beraz, beharra beti edukitzen dugu».
Lursailetara sartzeko, zenbaitetan jabeekin akordiotara iristen dira, beste batzuetan, ordea, erosi egiten dituzte. Azken lau urteetan lursail berrietara sartu barik ibili direla dio Hidalgok: «Jabeek ez dituztelako eukaliptoak mozten, edota gugaz akordio batera iritsi gura ez dutelako. Egun, gainera, zaila da akordio batera iristea. Aukera bakarra, eta ez da gehien interesatzen zaiguna, lursailak erostea da»
Orain dela hamar urte eukaliptoa baino ez zegoen, 12-15 hektarea inguru ditu Lurgaiak: «Eukaliptoak arin hazten dira ura daukatelako gertu. Hortaz, erreketako uraren kantitatea jaitsi egiten da asko. Arazo ekologikoa eta soziala sorrarazten du horrek, askotan udalerriek erreketako ur horretaz baliatzen baitira». Egun, orain arte egin dituzten jarduerei esker, lurraldearen zaintzaren bidez kudeatzen dituzten 30 hektarea ingurutan ari dira bertoko basoa berreskuratzen.
Baso-igel iberiar ugari
Hainbat dira Amunategin bizi diren eta galzorian dauden espezieak. Espezieren bat galdu den galdetuta, «ez dutela antzeman», dio: «Ziurrenik, Europako bisoia galduko zen, baina espezie hori Bizkai, Araba eta Gipuzkoa osoan galduta dago. Gune horretan lanean hasi ginenean bazegoen, baina, egun, berriz, ez dago». Beste zenbait espezie, aldiz, hoberantz egiten ari dira Lurgaiaren ustez; esaterako, iratze paleotropikala.
Lurgaia Fundazioa baso-igel iberiarraren populazioa aztertzen hasi da, «igel horrek Amunategin dauka Bizkai, Araba eta Gipuzkoako populaziorik handiena. Espezie interesgarria da. Uste dut bertoko basoei lotuta dauden espezieek gora egingo dutela, baina guk ez ditugu horiek sakon aztertzen». Lurgaia Fundazioak basoetako erabilerak aldatzen saiatzen da batez ere, eta ez horrenbeste, gauzak hobetzen diren edo ez aztertzera, ziur daude hobetu egiten direla eta.
Amunategi errekaren leheneratze ekologikora bueltatze horretan, urtero, auzolanean aritzeko jardunaldiak antolatzen dituzte. 20 eta 40 boluntariok parte hartzen dutela diote; hala ere, faltan botatzen dute herriko jendearen parte hartzea: «Orokorrean gertatzen den gauza bat da. Bertakoak izaten dira lekuak behar den moduan baloratzen dituzten azkenak. Ziur nago Axpeko auzotar gehienek ez dutela inguru horiek ezagutuko, eta hurbilduko balira, ziurrenik ez luketela baloratuko. Baina ez da kritika bat, orokorrean gertatzen den gauza bat baizik».
Harreman ona udalagaz
Busturiko Udalarekin, betidanik, harreman «ona» izan dutela dio Hidalgok: «Gure proiektuekin aurrera egin ahal izateko, diru laguntzak eskatzen ditugu, eta Busturiko Udalak ere diru laguntza txiki bat ematen digu orain dela urte askotik. Guk egiten dugunarekiko interesa agertzeak motibatu egiten gaitu».
Amunategi errekaren leheneratze ekologikoa izeneko proiektuan hainbat urte lanean daramatzaten arren, oraindik «asko eta asko dago egiteko». Amunategi ibarraren azalera gutxi gorabehera hiru kilometro kuadrokoa dela diote Lurgaia Fundaziokoek, 300 hektarea inguru: «Gu azalera horren %10era baino ez gara iritsi. Ia ezinezkoa da %100era iristea». Aukeren zain egon behar dutela diote, «zortzi urteko eukalipto landaketa duen jabeak ez du hori moztuko, 12 eta 15 urte bitartean dituenean moztuko ditu, hau da, errentagarritasun handiena duenean. Horiek mozterakoan, gure proposamena onartzen badu, ondo. Hala ere, zenbait kasutan jabeek ez dute ezer jakin gura izan». Presarik, hala ere, ez dutela diote: «Lursailak hor daude, egunen batean aukera on bat badaukagu sartuko gara horietara». Baina «zaila» da lursailetara iristea, «txikiak direlako batzuetan, eta beste batzuetan, jabeek ere ez dakitelako lursailak dituztenik».
Amunategi erreka, Bermeoko Sollube mendiko Tribis ingurutik iristen da Busturira, eta Axpe auzoan du ibai ahoa, Urkitxepen, hain zuzen ere. Udan asko sikatzen da, «ziurrenik eukaliptoen eraginarengatik». Neguan, berriz, euri asko egiten duenean, «indarrez» joaten da.
