1. Fasean, astelehenetik aurrera: hemen arauak eta Jaurlaritzak gehitutako murrizketak
Madrilek Bizkai, Gipuzkoa eta Araba 1. Fasera pasatzea onartu eta gero, Eusko Jaurlaritzak iragarri zuen mugatu egingo dituela Madrilek lehen fasean baimendutako hainbat jarduera. Herritarrak udalerri barruan bakarrik mugitu ahal izango dira; soilik lanera edo eskolara joateko eta beste salbuespen kasu batzuetan onartuko du herritik ateratzea. Horrez gain, Jaurlaritzak zehaztu du etxeetan ezin dela talderik elkartu.
Illa Espainiako Osasun Ministroa Euskal Herriko Hegoalde guztia igaro da gaur [maiatzak 11] lehengo fasera. Salvador Illa Espainiako Osasun Ministroak eta Fernando Simon Espainiako Osasun Larrialdien Koordinazio Zentroko zuzendariak barikuan iragarri zuten zeintzuk pasatuko ziren lehenengo fasera eta zeintzuk ez. Dena dela, horren atzetik Jaurlaritzak egindako aldaketak etorri dira, eta horrek nahasmen handia sortu du herritarren artean.
Pandemiaren puntu gorena gainditzea lortu dela esateaz batera, Illak barikuan nabarmendu zuen autonomia erkidegoek proposaturiko proposamenen %83 hartu dituztela kontuan fase berria garatzeko orduan, eta erkidegoekin elkarlanean hartu direla fase berriko erabakiak. Fase berriak bi oinarri dituela nabarmendu zuen: “erkidegoen eta Espainiako Gobernuaren arteko elkarlana erabakiak hartzerakoan eta zuhurtzia”. Zuhurtzia “inoiz baino garrantzitsuagoa” dela azpimarratu zuen behin eta berriz Illak. Horrez gain, gaurtik aurrera, erkidegoek eskumena izango dute haurrak ateratzeko ordutegia egokitzeko beren egoera klimatologikoaren arabera.
Baina Espainiak Bizkai, Gipuzkoa eta Araba 1. Fasera pasatzea onartu eta gero, Eusko Jaurlaritzak zapatuan [maiatzak 9] iragarri zuen mugatu egingo zituela Madrilek lehen fasean baimendutako hainbat jarduera. Besteak beste, herritarrak udalerri barruan bakarrik mugitu ahal izango direla esan zuen; soilik lanera edo eskolara joateko eta beste salbuespen kasu batzuetan onartuko du herritik ateratzea. Mugikortasunean ez ezik, beste eremu batzuetan ere Madrilek baino muga zorrotzagoak ezarriko ditu Jaurlaritzak: besteak beste, kultur ekitaldietan, kirol instalazioetan eta turismoarekin lotutako jardueretan. Alarma egoerarako irizpideak eguneratu dituzte Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak.
Espainiako Gobernuak hamar lagun arteko bilkurak onartzen baditu ere, Jaurlaritzako Segurtasun Sailak jaso du hamar lagun baino gutxiagoko taldeak ere ezingo direla elkartu etxeetan (terrazetan bai), nahiz eta horri buruz ez dioen ezer Jaurlaritzak berak gauerdian argitaratutako dekretuak.
Arantxa Tapia Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Azpiegituratako sailburuak zapatuan [maiatzak 9] onartu zuen neurriak «murriztaileagoak» direla, baina erantsi zuen «berme handiagoa» ere badakartela, jende pilaketak eta gehiegizko mugikortasuna eragotzi nahi dutelako. Eusko Jaurlaritzak Espainiako Gobernuarekin adostu du lehen fasea murriztea, eta hala baieztatu zuen Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko presidenteak ere: «Hori da gobernantza partekatua».
Lehenengo fasetik bigarrenera hamalau eguneko tartea izango dela azpimarratu zuen Illak. Hartutako neurriak «eraginkorrak» diren edo ez jakiteko. Hala ere, egoera okertuz gero fase bat atzera egin ahalko dela ohartarazi du. Behin eta berriz oroitarazi du bi metroko segurtasun tartea eta garbitasuna mantentzea ezinbestzekoa dela. Lehenengo fasean mugikortasuna probintzia barnekoa izango da, beraz norbere herritik atera ahalko da, beti ere probintzia barruan bada.
Izurriaren eboluzioa lurraldez lurralde ezberdina dela onartu du Simonek: «Bi autonomia erkidegok [Madrilek eta Kataluniak] dituzte kasu gehienak. Gainerakoetan %0,38 handitu da kutsatzea, hau da, %25 egin du behera».
Datuak ez dira onak izan, ordea. Madrilen, nabarmen egin du gora kutsatu kopuruak, atzo baino 300 gehiago, eta hark 0 fasean jarraituko duela iragarri du Espainiako Gobernuak. Eztabaida handia eragin du fasea pasatzeko aukerak Madrilgo erkidegoan. Erkidegoko Osasun Publikoaren zuzendariak ez du sinatu nahi izan hurengo fasera aldatzeko eskatzeko agiria, eta dimisioa eman du. Salatu du eskaera ez dela egin osasun irizpideen arabera.
Astelehenetik aurrerako neurriak, puntuz puntu:
- Udalerritik ateratzea: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ez. Eusko Jaurlaritzak erabaki du hiru herrialde horietan soilik lanera edo eskolara joateko edo jarduera sozioekonomikoetarako joan ahal izango dela herri batetik bestera.
- Hurbilekoekin elkartzeko aukera: Bai, baina hainbat mugarekin. Gehienez 10 laguneko bilerak baimenduko dira adinekoekin eta arrisku taldeetan daudenekin izan ezik, eta kalean edo terraza batean beti ere (ez etxebizitzan). Pertsonen artean bi metroko segurtasun tartea zaindu beharko da, eta higiene arauak errespetatu beharko dira.
- Ordutegiak: Paseoak emateko, kirola egiteko eta umeekin kalera ateratzeko Espainiako Gobernuak zehaztutako ordutegiak mantenduko dira astelehenetik aurrera. 5.000 biztanletik beherako udalerriei dagokienez, ez dute mugarik izango ordutegietan, orain arte bezala.
- Saltokien irekiera: 400 metro koadro baino gutxiagoko saltokiek ireki ahal izango dute, 0 fasean bezala, baina dagoeneko ez da beharrezkoa izango aldez aurreko hitzordurik, ezta banakako arretarik ere. Hala ere, saltokiek gehienez ere bezeroen %30 hartu ahal izango dituzte. Gutxienez bi metroko segurtasun tartea gorde beharko da, eta 65 urtetik gorakoentzat lehentasunezko arreta ordutegia ezarriko da. Komunak itxita egon beharko dira, eta jantziak eta aldagelak desinfektatu egin beharko dira erabiltzen diren bakoitzean. 400 metro koadro baino gehiagoko merkataritza guneak edo dendak ezin izango dira ireki.
- Kaleko merkatuen irekiera: Bai, aire zabaleko merkatuak edo azokak berriro irekiko dira, baina ohiko postuen %25 bakarrik. Gehienezko bezeroen kopurua edukieraren herena izango da.
- Liburutegiak eta museoak: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ezin izango da ireki ez museorik ez liburutegirik, Jaurlaritzak hala erabakita.
- Kultur ekitaldiak: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ezin izango da kultur ekitaldi txikirik egin, jende pilaketak eragozteko.
- Kirol instalazioak: Kirol instalazioak aire librean baldin badaude eta jarduerek kontaktu fisikorik ez badakarte, horiek egiteko aukera jasotzen du BOEk. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, ordea, «ez da onartuko kirolarekin» lotutako jarduerarik leku itxietan. Hortaz, kirol instalazioak itxita egongo dira lehen fasean ere, eta soilik eliteko kirola eta kalean ariketa fisikoa egitea baimenduko du Jaurlaritzak.
- Hotelak eta turismo ostatuak: Astelehenetik aurrera hotelek irekitzeko baimena izango dute, baina Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan turismoarekin lotutako jarduerak itxita egongo dira. «Ez da logikoa halakoak martxan jartzea, norbere udalerriaren barruan geratu behar badugu», esan zuen atzo Tapia sailburuak. Nafarroan, berriz, hotelak ez ezik, turismo ostatuak ere irekita egongo dira. Eremu komunak itxita egongo dira; besteak beste, jantokiak.
- Autoa partekatzea: Etxe berean bizi direnek bederatzi plazara arteko autoa partekatu dezakete. Elkarrekin bizi ez badira, ibilgailuaren ilara bakoitzeko bi plaza bakarrik erabili ahalko dira, distantziak zainduz eta maskarekin. Baimendutako ziorik gabe ezin da herrialdetik irten.
- Ehorzketa eta beilatoki zerbitzua: Bai, baina mugatuta. Aire librean, hamabost lagun joan ahalko dira gehienez, adibidez, hilobiratzeko segiziora edo hildakoa erraustera. Beilatokian, berriz, hamar pertsona baino ez dira egongo.
- Kontzesionarioak eta IAT: Ibilgailuak saltzen dituzten kontzesionarioak irekita egongo dira astelehenetik aurrera, baina aldez aurreko hitzordua beharko da. Bestalde, IAT ibilgailuen azterketa teknikoa egiteko guneak ere irekiko dituzte, aldez aurreko hitzorduarekin horiek ere.
- Gurtzarako guneak: Zabalduko dituzte, baina edukieraren heren batera mugatuta. Gainera, ezingo dira eskuorriak edo antzekoak banatu, eta ezin izango da abesbatzarik egon.
