Bilatu
Sartu
  • izan HITZAKIDE
  • zozketak
  • eskaintzak
  • hemeroteka
Bilatu
  • Albisteak
    • Gaiak
      • Aisia
      • Ekonomia
      • Euskara
      • Gizartea
      • Hirigintza
      • Ingurumena
      • Jaiak
      • Kirola
      • Kultura
      • Politika
      • Udala
      • Orokorra
    • Herriak
      • Amoroto
      • Aulesti
      • Berriatua
      • Etxebarria
      • Gizaburuaga
      • Ispaster
      • Lekeitio
      • Markina-Xemein
      • Mendexa
      • Munitibar
      • Mutriku
      • Ondarroa
      • Ziortza-Bolibar
    • Generoak
      • Albisteak
      • Editorialak
      • Elkarrizketak
      • Erreportajeak
      • Iritziak
      • Kronikak
      • Publirreportajeak
  • Agenda
  • Multimedia
    • Argazkiak
    • Bideoak
    • Hitz eta Pitz
  • Agurrak / Eskelak
    • Zorion agurrak
    • Eskelak
  • Zerbitzu gida
  • Bereziak
    • Emakumeak Lerroburura
    • Adimen A.
    • Naturan barrena
    • Euskaldunak Australian
  • Nor gara
  • Publizitatea
  • Argitalpen politika
  • Aniztasun politika
  • Pribatutasun politika
  • Cookieak
  • izan HITZAKIDE
  • zozketak
  • eskaintzak
  • hemeroteka
Sartu
Gizartea

Galdu ezin diren istorioak

Pepetxo duela 200 urte Amorotoko Atxurra auzoko kobazulo batean bizi izan zen pertsona da. Ades espeleologia elkartea bere historioa ikertzen ari da.

Argazkia: Ades Espeleologia Elkartea
Mikel Reina Barros
Amoroto
2022/09/09

Pepetxo duela 200 urte Amorotoko kobazulo batean bizi izan zen pertsonaia bat da, Atxurra auzoan, hain zuzen ere. Gaur egun bere istorioa eta historia ia desagertu bada ere, badira oraindik zaharren kontakizunetatik tiraka egiten dutenak. Horretan dabil Ades Espeleologia Elkartea, tartean Oier Gorosabel elkartekidea. «Memoria egin eta berreskuratu nahi dugu».

Hasiera batean taldea Busturialdeko herritarrez osatuta zegoen, baina Lea-Artibaiko kideak batzen hasi ziren. «Pepetxoren kasua aztertzeke genuen». Adesen lanetako bat da Bizkaiko espeleologia lanketak katalogatzea, eta, horretarako, erreferentziak hartzen dituzte, jasotako datuak berritzeko, emaitzak urteen poderioz aldatu egiten direlako.

Historia guztia idatzita dagoela diote askok, baina beti dago berritasunak edo xehetasunak aurkitzeko aukera. Ez dago azken hitza idatzita. Adesek, esate baterako, Pepetxoren haria jarraitu du, Joseph Diaz de Castro zela jakin arte. Pepetxo edo Joseph Diaz de Castro Quijasen (Reocin, Kantabrian) jaio zen. Bide luzea izan omen zuen Amotororaino, espeleologoek bere istorioagaz izan duen bezalakoa.

Pepetxoren kobazuloaren lehen aipamena 1935ean agertu zen, Jose Miguel Barandiaran espeleologoagaz, Telesforo Aranzadigaz eta Enrike Egurenegaz. Barandiaranek, berriz, ez zituen emaitzak 1948ra arte argitaratu: «Amoroton Atxamonte izeneko mendi bat dago, Armiña errekaren aldean Pepetxon-kobia izeneko kobazulo bat dago, bertan Pepetxo izeneko pertsona bat bizi izan zen, berak ekarri omen zuen patataren laborantza eskualdera».
Koba Amoroton bazegoen ere, Berriatuko mugatik oso hurre zegoen, bi sarrera zituen eta handia zen. 1962ko azaroaren 25ean, «Barandiaranen erreferentziak hartuta», Juan Maria Apellaniz arkeologoak eta Jesus Altuna paleontologoak Pepetxoren kobazuloan barneratu ziren. Kobazuloa handia zen, eta inguruko hainbat galeria hartzen zituen bere baitan. Sartu zirenek beste kobak izendatu zituzten: Pepetxo I, II, III, IV…

Lehen pausoa. Gorosabelek auzotarren uneoroko elkarlana eta laguntza goraipatu ditu. «Apellanizek eta Altunak, adibidez, Atxurra baserriko Antonio Argintxonaren gidaritza izan zuten». Horrela, auzokideei galderak eginez sartu zen baita ere Ades Espeleologia Elkartea Amorotoko auzoan 2012an. Kideek entzunda zuten Pepetxoren istorioa, baina aurkitzeko lan handia izan zuten: «Auzokideen laguntza barik ez genuke aurkituko Pepetxo I kobazuloa». Elkarteak datu asko bildu zituen kobazuloan, baita datu etnografikoak ere.

Istorio askogaz gertatzen den bezala, Pepetxorena karpeta batean gordeta geratu zen, ez aurrera ez atzera, berritasunen eta albisteen zain, berriro zabaltzeko esperoan. 2019an, Aitor Iturbek Lekeitioko Kurik kultur aldizkarian Markina-Xemeingo fraileen komentu batean aurkitutako Amorotoko baserrien zerrenda bat argitaratu zuen. Albo batean, eskuz idatzita zegoen: «1797ko maiatzaren 5ean lurperatua izan zen Joseph Diaz de Castro, Quijasekoa, Atxurrako kobazuloan bizi izan zen».

Pepetxo izan behar zen. Kantabriako Reocineko zonalde horretan, gainera, kobazulo asko daude, beraz, ez zen harritzekoa izango Pepetxok dagoeneko bizileku horien berri izatea. Iturbe, espeleologia elkartearen jardunaren jakitun, haiekin jarri zen harremanetan zuzenean. «Ezin genuen sinistu», pentsatu zuten. Gorosabelek argitu du idazkian aipatzen den Atxurrako kobazuloa seguruenik ez dela gaur egungoa. Egungoa 1882an aurkitu zen Lekeitio eta Markina-Xemeinen arteko errepide berriaren eraikuntzan.

Hori gutxi ez, eta Jabi Aranguenak 1882ko ekainaren 27an El Noticiero Bilbaino egunkarian idatzitako aipamena bidali zion taldeari. Egungo Atxurra kobazuloari buruzko albistea zen. «Bazegoen gizon bat egunero Amorotora joaten zena meza entzuteko, patatak bakarrik jaten zituena, landatzen irakasten zuen».

Gorosabelentzako oraindik harrigarria da Pepetxo Kantabriatik Amorotora heldu izana; «itsasotik heldu omen zen susmoa daukagu». Harrigarria iruditzen zaio baita ere herrikoekin harremanetan jartzeko gaitasuna izatea: «Garai horietan euskaraz aritzen ziren denak». Zergatiaren bila ari dira orain: «Betiko legez, gehiago da ez dakiguna, dakiguna baino». Halere, ikerketa ez dute amaitutzat eman, batek daki-eta noiz eta non agertu daitekeen hurrengo hari soltea.

Lehenengotakoa. Horietako bat da Barandiarani baserritarrek esandako ahozko lekukotasuna: «Pepetxok ekarri omen zuen patata Amorotora, berak erein zituen». Egiaztatzeko lanetan daude, «datek, behintzat, bat egiten dute». Azken ikerketen arabera, 1772an heldu zen patata Euskal herrira Irlandatik. Real Sociedad Bascongada de los Amigos del Pais izeneko jauntxo talde bat arduratu zen Bizkaia eta Gipuzkoako baserritarrei banatzeaz. «Oraindik aztertu behar dugu zelan eta zergatik jaso zituen Pepetxok patatak», dio Gorosabelek.

Lea-Artibai eta Mutrikuko albisteak euskaraz, libre eta kalitatez jaso nahi dituzu? Horretarako zure babesa ezinbestekoa dugu. Egin zaitez HITZAkide! Zure ekarpenari esker, euskaratik eginda dagoen tokiko informazio profesionala garatzen eta indartzen lagunduko duzu.

Egin HITZAkide

Azken 3 egunetako irakurrienak

 

 

Asteko albiste garrantzitsuenen buletina jaso nahi?

Buletina barikuetan bidaltzen da, eta Lea-Artibai eta Mutrikuko asteko berri nagusiak biltzen ditu.

Harpidetu

Datuak ondo jaso dira. Eskerrik asko.

Izen-abizenak eta posta elektronikoa sartu behar dira.

Posta elektronikoak ez du formatu zuzena.

Arazo bat gertatu da eta ezin izan da izena eman. Jarri gurekin harremanetan mesedez eta barkatu eragozpenak (Akatsaren kodea:).

  • 94-684 44 36
  • lea-artibai@hitza.eus
  • Arretxinaga etorbidea, 1 - 48270 Markina-Xemein
  • Publizitatea
  • Argitalpen politika
  • Aniztasun politika
  • Pribatutasun politika
  • Cookieak
Babesleak:
Hasi saioa HITZAkide gisa

Saioa hasten baduzu, HITZAkide izatearen abantailak baliatu ahal izango dituzu.

HITZAkide naiz, baina oraindik ez dut kontua sortu SORTU KONTUA

Zure kontua ongi sortu da.

Hemendik aurrera, zure helbide elektronikoarekin eta pasahitzarekin konektatu ahal zara, HITZAkide izatearen abantaila guztiak baliatzeko.

Sartutako datuak ez dira zuzenak.
Zure kontua berretsi gabe dago.
 
 
 
(Pasahitza ahaztu duzu?)
 
 
SARTU
 
Pasahitz berria ezarri da eta zure helbide elektronikora bidali da.
Sartutako datuak ez dira zuzenak.
 
(Identifikatu)
 
 
 
 
BIDALI
 

Ezagutu HITZAkide izatearen abantailak eta aukeratu HITZAkide izateko gustuko modalitatea

HITZAkide izan nahi dut
Aldatu zure pasahitza
Pasa hitza ondo aldatu da.
 
 
 
 
 
 
 
Aldatu
 
Oraindik ez zara HITZAkide?

Tokiko informazioa profesionaltasunez eta euskaratik, modu librean kontatzea da gure eginkizuna. Horretarako zure ekarpena beharrezkoa da, eta ongi maitatzeko modurik zintzoena da HITZAkide egitea.

Ezagutu HITZAkide izatearen abantailak eta aukeratu HITZAkide izateko gustuko modalitatea.

HITZAkide izan nahi dut

Tokiko informazioa profesionaltasunez eta euskaratik, modu librean kontatzea da gure eginkizuna. Horretarako zure ekarpena beharrezkoa da, eta ongi maitatzeko modurik zintzoena da HITZAkide egitea.