Kaina eta tabako egunak
Euskal Herritik Australiara lan egitera joan eta handik Euskal Herrirako bidea hartu zutenen bizipenak batzen ari da Euskal Australiar Elkartea, EHUgaz elkarlanean. HITZAk testigantza horiei lekua egingo die hilabetean behin, Diasporan egon zirenak lehen lerrora ekarriz.
Inghamen. Korta anaiak: Eugenio, Pedro eta Sabin, kaina kargatzen. Ispasterren jaio zen, 1931ko urtarrilaren 17an. Soldadutza Melillan egin eta Ereñoko harri gorriko harrobian lan egin zuen. 1957an Australiara joan zen bere anaia Sabinegaz. Beste anaia bat, Eugenio, han zegoen; herriko beste hainbat lagun ere bai. “Farmero batek deitu behar izaten zuen Australiatik, erreklamatu. Gu Tomas Ibañezen bitartez joan ginen. Ereñotik Italiara joan ginen. Lehenengo Marseillara. Handik, trenean, Erromara; Aita Santuaren bedeinkazioa ere hartu genuen, eta handik, Genovara. Domu Santu eguna zen, ondo gogoan daukat. Genovan hartu genuen itsasontzia; Australia deitzen zen. 31 eguneko bidaia egin genuen Brisbaneraino. Handik, trenean, Inghamera: trenean begiak erreta hautsagaz eta. Gabon aurretxua zen heldu ginenean; uda han. Eugenio eta, kaina ebatea amaitzen zeuden, eta hantxe hasi ginen biok, ikasteko. Kaina ebakitzea amaitu zenean, Jesus Balazantegi (Tomas Ibañezen anaia) eta biok tabakora joan ginen, Millarroora, iparraldera”.
Pedro Korta (Pedro Aboitxiz): “Armosua jan eta eguzkia urten orduko hasten ginen kaina ebaten, bero itzela egiten zuen eta”
Tabakoko beharra amaituta, Pedro berriro Inghamera bueltatu zen, eta Elortegitarrenean hasi zen lanean. “Trebonneko frontoi inguruan zeuzkaten lursailak, eta kaina landatzen egin nuen lan, eta gero, ostera ere, kaina ebaten. Kanpetxeetan egoten ginen. Akorduan daukat sukaldaria Eufemia Erkiaga Angeletxukoa (Ea) zela. Kaina sasoia amaitu eta tabakora joan nintzen Ingleutera eta, atzera, Inghamera. Kontratu berria topatu nuen. Catanio zen ugazaba. Gizon ona, inon bada. Nik beti kainan eta tabakoan egin nuen behar, fruta batzera eta… ez”.
Bizikletan joaten zen kaina solora, eta aurrerago autoa erosi zuen. “Armosua jan eta goizean goizetik hasten ginen, eguzkia irten orduko, bero itzela egiten zuen eta. Solorako, ura, tea eta sandwichak eroaten genituen. Kaina matxeteekin ebaten zen. Bakoitzak bere iladak. Matxeteagaz jo eta albora, jo eta albora. Eta aurrera. Soinean praka motzak, zapatilak, kamiseta ‘zingaleta’ eta kapela. Goiz erdian, 10:30ak inguruan, ebaki beharrekoa amaituta, kanpetxera joaten ginen, eta koilarakada gatza hartu, izerdi asko botatzen zen eta; garagardo freskoa ere bai inoiz, garbitu, baltzituta etortzen ginen eta, eta bazkaltzera. 12-14 tona ebakitzen genituen egunean. Arratsaldean deskantsatu apur bat, eta kaina kargatzen genuen, bagoietara. Errailak ipintzen genituen lurrean, bata bestearen aurrean, bidea egin eta bagoiak joateko. Gero, trenak eroaten zituen errotara. Kaina erre egiten zen moztu aurretik; domeka iluntzeetan erretzen genuen, hurrengo goizean ebaten hasteko. Pare bat egunerako erretzen zen. Halako garrik! Kontu handiagaz egin behar zen. Haizeagaz kontuz! Arriskutsua zen: txinparta batek-edo salto eginez gero, beste baten kaina soloa erre zitekeen. Zaku bustiekin ibiltzen ginen, ez pasatzeko bestera”.
“Kaina sasoia amaitu eta tabakora joan nintzen Ingleutera eta, atzera, Inghamera. Kontratu berria topatu nuen. Catanio zen ugazaba”
Kaina sasoia amaituta, “hurrengo sasoira arte batzuk tabakora joaten ziren, beste batzuk fruta batzera, herri beharretan ere bai”. Tabakoan orriak heltzen zirenean, eskuz batzen zituzten, kargak egin eta pabilioietara eramaten ziren. Orriak multzoka makilatxoetan ipintzen zituzten lotuta, laban eskegi eta orriak sikatzeko. Lehortutakoan atera, eta, lurruna ipintzen zuten orriak bigundu zitezen, bestela apurtu egiten ziren. Hurrengo lana, sailkatzea zen. Lan izugarri gogorra. Zakuetan sartu eta saltzera eramaten zituzten ugazabek.
Zutik, ezkerretik hasita: Ignacio Orbegozo, Sabin Korta, Ignacio Ibarluzea eta Ormaetxe. Makurtuta, ezkerretik hasita: Eugenio Korta eta Pedro Korta.
Zapatuetan alboko farmetara, herrira, Trebonnera,… joaten ziren. Arropak edota jeneroa erosi, garagardo batzuk edan, fletxatan egin, kontuak kontatu… hantxe batzen ziren guztiak. Pedrok italiera euskaraz bezala ikasi zuen, euren moduan hitz egiten zuen, eta inoiz italianotzat ere hartu zuten. “Behin Trebonnen geundela, tabernan, lagunekin, Ispasterko Fabian Aboitiz ere hantxe zegoen. Italiano bat hurreratu zitzaion galdezka ea Italiako zein alderdikoa nintzen ni, ez ninduela ezagutzen eta. Italianoa barik euskalduna nintzela esan zion Fabianek, eta ‘Porco Dio’ esan eta harrituta eta buruari eraginez alde egin zuen, sinestu ezinik”.
“Catanio alarguna zen, gizon ona sekula bada. Inon diren ahaleginak egin zizkidan beragaz bertan geratzeko: ederto biziko nintzela, arduradun ipiniko ninduela…”
Kaina ebaten eta tabakoan eman zituen urteak Pedrok Australian. Pozik dago joan izanaz. Hunkituta gogoratzen du Catanio farmeroa, ugazaba. “Catanio alarguna zen, gizon ona sekula bada. Inon diren ahaleginak egin zituen beragaz bertan geratzeko: ederto biziko nintzela, arduradun ipiniko ninduela… Hona etorri eta denborara esan zidaten auto batek harrapatuta hil zela Sidneyn”.
1962. urtean Putzazkirentzat kaina ebate bat egin zuen Girun, tabakoan beste denboraldi bat eta 1963ko apirilean bueltatu zen geratzeko. 1965ean Angela Gabiolagaz ezkondu zen. Bedaronan bizi da.
