Kontserba-fabriketako emakumeen mendeetako ofizioa ezagutaraziz
Kontserba fabriketan aritutako emakumeen lana balioan jartzen duen argitalpena egin dute Amaia Apraizek eta Maria Romanok, eta lan horretan oinarritzen den 'Beti eskamak kentzen' izeneko erakusketa ikusgai dago Bizkaiko Batzar Nagusien Bilboko aretoan. Dokumentu ofizialak, prentsa-artikuluak, argazkiak eta margolanen erreprodukzioak batzen dituen erakusketa apirilaren 25era arte egongo da zabalik.
Kontserberetako emakumeen lana lehen lerrora eroaten duen Kontserba-fabriketako andrazkoak. Beti eskamak kentzen liburua osatu dute Amaia Apraiz Sahagunek eta Maria Romano Vallejok, eta, ikerketa lan horretatik abiatuta, Beti eskamak kentzen izeneko erakusketa ikusgai jarri dute apirilaren 25era bitartean, Bizkaiko Batzar Nagusien erakusketa aretoan.
Hain zuzen ere, bost mendetan kontserberetako emakume langileek egin duten beharra errepasatuz, lurraldearen garapenean lagundu duten emakumeei ahotsa ematen diete bai liburuak bai erakusketak. Hain zuzen ere, kontserberetan XVI. mendetik arraina lurraldeko portuetan eraldatzen jardun duten emakumeei ahotsa ematen diete, euren lanbidea omenduz. “Emakume horiek euren indar, kemen eta ausardiagaz, mendeetan zehar, eurek jakin barik, Bizkaiko garapen ekonomikoaren funtsezko pieza bihurtu ziren. Izan ere, euren lana gizartearentzat luzaroan ikusezina izan arren, emakumeek zeregin erabakigarria izan zuten, beste lanbide batzuetan gertatu legez”, adierazi zuten erakusketaren inaugurazioan egileek.
Erakusketak belaunaldi askotako emakumeen artean errealitatea izan zen lanbide hori ahanzturatik berreskuratzeko ahalagina egiten du, ze, dokumentazioari esker, eta batez ere Apraizek eta Romanok egindako azterlanari esker, gaur egun jakina da emakumeak kontserba fabriketan lanean aritu zirela XVI. mendetik gaur egunera arte. Lanbideak gaur egun ere jarraitzen du, baina hobekuntza teknologikoei esker lanak ez du antzik beste garai batzuetakoekin.
Ikerkuntza lan horren baitan, Bizkaiko enpresa sarearen biziraupenerako horren garrantzitsua den lan hori egiaztatzen duen material grafikoa ere batu dute ikerlariek: dokumentu ofizialak, egunkarietako orriak, argazkiak, ilustrazioak edota artelanen erreprodukzioak… Besteren artean, eragile publiko eta pribatuek lagundu dute ikerketa hori aurrera eroaten: Campos, Zallo, Arroyabe, Ortiz, Serrats eta Olasagasti kontserba fabrikak, Arte Ederren Museoa, Euskal Museoa, Arrantzaleen Museoa, Bizkaiko Foru Artxibo Historikoa, Santurtziko kaia Elkartea, Garavilla familia, Jon Fernandez Garcia de Iturrosperen familia eta Iñaki Markaida.
Kontserba arloko emakumeen lekukotzak jasotzen dituen argitalpenak ikus-entzunezko pieza bat ere badu gordeta, egileek liburuaren hitzaurrean nabarmentzen dutenez, kontserba fabriketako andrazkoen ahotsa “bizirik” dagoelako oraindik: “Herrialdearen aurrerapenean emakume guztiok presente gaudela ikusteko aukera ematen duen sektorearen muskulu industriala da”. Hala, esan dutenez, genero ikuspegitik egindako hurbilketa hori artxiboetan jasotakoa eta gordetakoa kostaldeko udalerrietako emakumeen berbekin eta oroitzapenekin bateratu dute. “Industria horretan beharrean ibilitako emakume beharginek Bizkaiko kostaldeko hainbat enpresatan egindako ekarpena funtsezkoa izan da iraganean ainguratzen den baina etorkizunari begiratzen dion historia hori berregiteko”, esan dute ikerlariek.
Bizkaiko Batzar Nagusien Bilboko egoitzan ikusgai dagoen erakusketak emakumeek euskal historian izan duten benetako ekarpenaren aldarrikapena egin gura du, Ana Otadui Bizkaiko Batzar Nagusietako lehendakariaren berbetan. “Mendeetan izan ez duten ikusgarritasuna eman nahi die”, gehitu du.
Hala, Batzar Nagusiek “gizonen eta emakumeen arteko benetako berdintasun eraginkorrean aurrera” egin gura dutela esan dute. Eta, azkenengo urteetan, Berdintasun Planak hala bultzatuta, Bizkaiko Batzar Nagusiek emakumeek egindako lanak errebindikatu eta ikusarazi dituzte, bai gizartearen ikuspegitik onarpena zutenak, bai horren ezagunak ez zirenak; iaz, esaterako, salgaien karga ontzien lnabidean zebiltzan emakumeen lana ikusarazi zuten.
