Ana Maria Zubiaga: "Hemen ez dago dirurik, baina ez da ikusten zientzian apustua egiteko nahia ere"
Minbiziaren Biologia Molekularra aztertzen duen taldea zuzentzen du Ana Maria Zubiaga foruarrak. Oinarrizko ikerketa zientifikoen beharra eta zientzian gehiago inbertitzeko beharra nabarmendu ditu.
Ze proiektugaz zabiltzate?
Ikerketa desberdinak ditugu martxan, baina batez ere, aztertzen dugu zein mekanismorengatik minbizi zelulek duten ugaltzeko gaitasuna emendatuta. Asko dira horretara dedikatzen diren geneak, baina gene familia batean zentratu gara, E2F familian. Horien jarduera guztiz aberrantea da hainbat minbizitan, guztiz gainadierazita eta gainaktibatuta daude. Gainadierazita dauden gene horiek minbizia bultzatzeko zer egiten duten eta zein mekanismoren bidez gain adierazpen hori blokeatu dezakegun aztertzen dugu, euren ugaltzeko gaitasuna jaisteko. Esaterako, prostatako minbizia da gure eredu bat. Zelulak ugaltzeko gure genoma bikoiztu egin behar da zatitu baino lehen, eta bikoizketa hori gertatu dadin, molekula batzuk behar dira: DNAren unitateak sortzen dituzten molekulak. Hain zuzen, E2F familiako geneak dira nukleotido horiek hornitzen dituztenak. Eta ikusi dugu E2F horiek blokeatuz gero, nukleotido gutxiagogaz geratzen direla eta bikoizteko ahalmena galtzen dutela. Baina zelulak askoz ere malguagoak dira. Beste mekanismo batzuk aktibatzen dituzte blokeo horri aurre egiteko eta beste mekanismo batzuen bidez molekula horiek hornitzeko. Hala, ikusi dugu beste hainbat bide ere blokeatu behar ditugula DNAn minbizia gelditzeko. Horretan ari gara.
Oinarrizko ikerketa egiteak berebiziko garrantzia du.
Egin ezean ez dago modurik inhibitzaileak, antigorputzak, ez ezer lortzeko. Lehenengo, ondo aztertu eta jakin egin behar dugu sistema zein den. Modu sinplean aztertuta, esango genuke E2F horiek blokeatzea nahikoa dela minbizia gelditzeko, baina ez da horrela. Minbizi zelulek badituzte beste trikimailu batzuk. Horiek ez baditugu ezagutzen, ez dago modurik aurrera segitzeko. Horregatik da garrantzitsua oinarrizko ikerketa egitea. Behin hori eginda, ikerketa aplikatua ere egon behar da. Eskua emanda doaz biak. Hori da COVID-19aren kasuan ikusi duguna. Oinarrizko ikerketa batetik abiatuta, ikerketa aplikatura igaro dira eta, gero, farmaziak txertoak egitera. Oinarrian oinarrizko ikerketa egon da, eta txertoak egiteko RNA erabili daitekeela erakutsi du. Lehenengoz erabili da teknika hori.
Denbora gutxian egin dute txertoa. Zergatik?
Horri buruzko jakituria aspaldikoa da, urteetakoa. Orain, aurretik zegoen jakituria hartu, eta jende piloa zentratu da hori COVID-19aren kontra erabiltzen. Lehia egon da, baina elkarlana handia izan da, eta horrek prozesua bizkortu du. Hainbat ospitale batera jarri dira analisi klinikoak egiten. Pozgarria da. Halako elkarlana gutxitan ikusten da zientzian, biozientzietan lehenengoz, giza genoma proiektuan ikusi nuen. Harrez gero egon diren genoma proiektu batzuek ere bide hori jarraitu dute.
Gero eta garrantzitsuagoa da ikerketa, baina jendea kanpora joan behar izaten da.
Nik neuk hori egin nuen. Kanpoan ikasitakoak hona ekartzea baliagarria da norbere formakuntzarako zein bertoko ikerketetan aurrera egiteko. Gauzak beste modu batzuetara egiten direla ikusteak lagundu egiten du. Beste kontu bat da bueltatu gura eta ezin izatea. Erakundeek kanpora joan den jendea bereganatzeko ahaleginak egin arren, ahalegin horiek ez dira nahikoa, gure zientziaren egiturak ez daudelako horren sendo. Aukera gutxiago daude hemen. Bueltatzen diren askok berriro zerotik hasi behar dute, euren karrera zientifikoa ikaragarri luzatuz. Horrek gazteak beldurtzen ditu, eta kaltegarria da. Horrelako formakuntza oso bat egin gabe, ezin izango dugu puntako zientzia egin.
Horretarako, sistemaren egitura aldatu beharko litzateke.
Diru laguntzak behar dira. Ez bakarrik instituzioetakoak, beste instituzio eta enpresa pribatuenak ere bai. AEBetan, esaterako, enpresek zientziarekiko askoz ere interes eta inplikazio handiagoa dute. Ikerkuntza zientifikoan lortzen diren gauzak eurek euren produktuak garatzeko erabili ahal dituztela ikusten dute. Eta hori ez da hemen gertatzen. Dirua dutenak musutruk askatzea ere falta da hemen. Hori ere beste herrialde batzuetan gehiago ikusten da, ekintza publiko eta pribatuek osatutako sare moduko bat dutelako. Hori falta zaigu, eta bultzatu beharko litzateke.
Gobernuek egiten duten inbertsioa nahikoa da?
Espainiak zientziara bideratzen duen produktu gordinaren zatia txikiagoa da Europako beste herrialde batzuekin alderatuta. Hemen ez dago dirurik, baina ez da zientzian apustu hori egiteko nahia ere ikusten. Inoiz ez da zientzietarako dirua iristen.
Asko maileguak izaten dira.
Espainiak jartzen duen diruaren erdia gutxi gorabehera maileguetarako da. Horiek enpresa pribatuei bideratzen zaizkie, zientzian inbertsioa egin dezaten. Baina Espainian ia ez dago apustu hori egiten duen enpresarik. Mailegu horiek ez ditu inork erabiltzen eta urte amaieran berriro bueltatzen dira ogasunera. Hori da guk eskatzen dugun dirua. Oso diru gutxigaz ari gara zientzia egiten; eta horrela aurkikuntza handiak egiterik ez dago.
Koronabirusak zelan eragin dizue zuei ikerkuntza lanean?
Urtebete galdu dugu. Itxialdiagatik eta, gero, laborategiak ezin direlako %100ean egon. Denak atzeratu gaitu. Gelditu dena berriro hastea asko kostatzen da. Saguekin lan egiten dugu, eta orain berriro hasi gara eginda geneukan lana egiten, koloniak sortzen, esaterako. Kolonia horiek berriro hasteko denbora behar da. Bestalde, sistema lehertu beharrean egon da. Minbizia eta gaixotasun kronikoak dituztenak izan dira kaltetuenak.
COVID-19an, pertsona batzuk euren genomagatik sentikorragoak ei dira birusaz infektatzeko. Zenbaterainokoa da eragin hori?
Ez dirudi gene konkretu batek sentikortasuna asko areagotzen duenik. Baliteke sentikortasuna igotzea, baina igotzen badute, gutxi. Gauzak bere testuinguruan ikusi behar dira. Ezin duguna da jendea beldurtu, esanez odol talde jakin bat izatearren emendatuta daukala COVID-19a pairatzea.
