Angel Ugarteburu: "Herriko marinelei omenaldia egin nahi izan diegu"
Itsas hondoak sekretu asko ezkutatzen ditu, eta horiek ezagutzera emateko lanean aritzen dira Lekeitioko Urpeko Taldekoak. Izaki bizidunak ez ezik, hondoratzeak ere ugariak dira itsas azpian, eta horietako bat oinarritzat hartuta, liburu bat idatzi dute. Lekeitio 700 egitasmoaren baitan, egindako lana herritarrei aurkeztuko diete zapatuan [apirilak 5], 18:00etan, Azkue aretoan emango duten hitzaldian; hondoratzeen inguruko erakusketa ere, zabalduko dute.
Angel Ugarteburu, Lekeitioko Urpeko Taldeko kidea. 1908ko abenduaren 24a. Lehorrean Gabon giroa zen nagusi. Lekeitioko kostaldetik bi miliatara, ostera, iluntasuna; San Antolin ontzia hondoratu egin zen. Adituek diotenez, itsas hondoaren %5 baino ez da ezagutzen, eta hori hezur-mamitan egiaztatzeko aukera eduki dute Lekeitioko Urpeko Taldeko kideek. Inguruan entzundakoak oinarritzat hartu, eta San Antolin itsasontziaren bila irten ziren duela hainbat urte. Gaur gaurkoz, 70 hondoratze baino gehiago ezagutu dituzte, eta horiek herritarrei aurkeztuko dizkiete zapatuan [apirilak 5]. Lekeitio 700 egitasmoaren baitan, herriko marinelei omenaldia egin nahi izan diete.
Hainbat hilabetetako lanaren ostean, herritarrei itsas hondoan aurkitutako altxorrak aurkeztuko dizkiezue zapatuan [apirilak 5].
Hitzaldia emango dugu lehenengo, Lekeitioko kultur etxeko Azkue aretoan, eta gero erakusketa zabalduko dugu. Joseba Alberdi Pasaiako Eskolako urpekaritza profesionaleko irakasleak idatzitako liburu bat itzuli dugu Iñaki Depardieuk eta biok, eta hamabost laminako erakusketa ere prestatu dugu. Bertan agertzen dira Lekeitio inguruko hondoratze gehienak, argazkiekin; guztira 70 ontziren informazioa eta hondoratzeetan hildakoen izen-abizenak jaso ditugu.
Nondik dator hondoratzeen inguruko ikerketa egiteko ideia?
Guk 46 urte daramatzagu Lekeitioko Urpeko Taldearekin, eta gaztetan, Jacques Cousteauren dokumentalak ikusten genituen, eta pentsatzen genuen ea hemen zer topatuko genukeen. Eta ur azpira jaitsi, eta faunaz eta floraz gain, hondoratzeak ere aurkitzen genituen. Urteetan zehar asko pentsatu izan dugu zer egon zitekeen halakoen atzetik, eta Lekeitio herri marinela izanda, konturatu ginen hor istorio asko egongo zirela, eta tartean baita itsasoan hildako asko ere. Guk hondoratze horien inguruko informazioa plazaratu nahi izan dugu; izan ere, asko dira itsasoan hil eta sekula euren inguruan ezer gehiago jakin ez dutenak. Herriko marinelei omenaldia egin nahi izan diegu.
Eduki duzue hondoratzeren bat ikusteko aukerarik?
Bai, esaterako, San Antolin ontziarena. 1988an urpeko taldeko Fernando Urizarrek esan zuen zerbait berezia egon behar zen leku bat bazegoela. Ze, marinelak bertara arrantzan egitera joaten zirenean, takartak harrapatzen zituzten. Eta takartak, normalean, naufragioetan egon ohi dira. Gainera, askotan esaten zuten arraina harrapatu eta pita herdoilduta heltzen zela gora. Eta beraz, zerbait egongo zen susmoa zuten. Lekeitiotik bi miliatara aurkitu zuen Joseba Alberdik, eta 70-80 metro inguruko sakoneran. Garai haietan gu ikerketa bat egiten hasi ginen, ze, ez geneukan 80 metrotaraino jaisteko materialik.
‘San Antolin’ ontzia.Joseba Alberdi
Noiz jaitsi zineten lehenengoz San Antolin ikustera?
Urpeko taldea hainbat urtez martxan egon ostean, 2006an pentsatu genuen bertara joatea. Taldetxo bat batu ginen jaisteko, eta hara jaitsi eta zer zegoen ikusitakoan, ikerketarekin hastea erabaki genuen. Ni neu ez nintzen sartu, Joseba Alberdi sartu zen, eta sekulako poza sentitu zuen. Erreferentziak hartu, eta ikertzen hasi ziren. Ikerketa eginda eduki zutenean, duela bi urte inguru, bertara joateko espedizio bat egin zuten. Sekulako zortea eduki genuen, ze, itsasoa bare-bare egon behar da horra jaisteko, eta hemen bare-bare egotea ez da erraza. Argazkiek duten ikusgarritasuna ez da ohikoa, normalean ilun egoten da-eta.
Zer aurkitu zenuten bertan?
San Antolin ontzia 1908ko abenduaren 24an Bilbotik Lekeitiora zetorren. Genekienez, diputatu batentzat altzariak zekartzan itsasontziak, baita beste gauza batzuk ere. Lau marinel zeuden bertan, eta 13 urteko ume bat, bertora zetorrena Gabonak igarotzera. Hasiera batean, eurekin zetorren diputatua ere, baina, gaizki ulertu baten ondorioz, lehorretik etorri zen Lekeitiora. Dakigunez, 11:00etan irten ziren Bilbotik, eta bat-batean, desagertu egin zen. Historian zehar inork ez du jakin zer gertatu zen. Bertara jaitsi ginenean ikusi genuen altzariez gain, Lekeitioko portuko harriak ere bazekartzala.
Zergatik hondoratu zen San Antolin?
Itsasontzia ez zegoen egoera onean, eta uste da hainbat tona harri ekarri zituela, altzariez gain. Antza denez, Lekeitiorantz zetorrela itsasoa zakartzen hasi zen, eta ontziak ezin izan zuen aurrera egin. Batzuk esaten dute inguruko baserrietakoek gauez eztanda bat entzun zutela, eta gero ez zela ezer ikusi.
‘San Antolin’ ontzia eta Bilbotik Lekeitiora zeramatzan harriak.Joseba Alberdi
Zer gehiago aurkitu duzue itsas hondoan?
Guk fisikoki aurkitu dugun itsasontzi handiena San Antolin da. Ikerketan jaso ditugu beste asko, esaterako, En paz eta Aita guria; azken hori, 4.000 metrotan dago. Ontziez gain, hegazkin bat eta kanoiak ere aurkitu ditugu, gerra garaikoak. Denak ditugu lokalizatuta, eta kanoiak, esaterako, bat faroan dago, eta bestea irla atzean. Bertan daudela badakigu, baina ez ditugu hortik aterako, ze, tratamendu berezia behar izaten dute. Ez da erraza hondoratzeetara jaistea, gehienak 200-300 metrotara baitaude. Gainera, jaisterakoan ez da ikusten argazkietan bezala, oso ilun dagoelako eta itsas belarrak daudelako. Jakin egin behar da halakoak identifikatzen.
Esku artean duzuen proiektuaz gain, urpeko taldeak beste hainbat ekintza ere egiten ditu.
Bai. Bertoko fauna eta flora ezagutzera ematea da gure asmoa. Itsas hondoa grabatu eta argazkiak ateratzeko hainbat txapelketa antolatzen ditugu, eta azaroa inguruan erakusketa egiten dugu bildutako material denarekin. Itsasoa garbi mantentzen ere saiatzen gara; askotan ikusten ditugu arrantzako sareak itsas hondoan edo zikinkeria portuan. Horiek jasotzen ere aritzen gara. Horregatik ipini diogu liburuari Hondoratzeak eta altxorrak izenburua: gure altxorrak badira fauna eta flora, baina badira, baita ere, hondoratzeak, eta denak zaindu behar ditugu.
Liburua irakurtzeko aukera egongo da?
Zapatuan [apirilak 5] 18:00etan Joseba Alberdik emango du hitzaldia, eta bertan liburua deskargatzeko aukera emango dugu. Ostean erakusketa zabalduko dugu; apirilaren 17tik 21era egongo da erakusketa, 12:00etatik 14:00etara eta 18:00etatik 20:00etara, Eskolapeko aretoan.
