"Guztion hizkuntza da euskara, zaindu, piztu eta elikatu beharrekoa"
Herritarrak kalera atera dira gaur (abenduak 3), Euskararen Egunean. Hiztun komunitatea zaindu, elikatu eta piztu behar dela sinetsita, hizkuntza politiketan jauzi bat bultzatzea eta euskaltzaletasuna indartzea eskatu dute eragileek. Indar politikoei euskaltzaletasunagaz "lerratzeko" eskatu du Euskalgintzaren Kontseiluak.
Zugan, nigan, gugan dago euskara. Ibilbide luzedun hizkuntza da, Europako zaharrena, agian. Eta bere bidea ez da amaitu: bizirik dago, eta hazi eta berritzen ari da. Milaka urte, milaka pertsona, milaka amets eta ahalegin zeharkatu ditu euskarak. Norbanakoen indar isilak belaunaldiz belaunaldi transmititu duen hizkuntza da euskara. Debekuen aurrean eutsi duena, isilaraztearen aurrean hitza berreskuratu duena. Baina hiztun komunitatea ez da berez mantentzen: zaindu, elikatu eta piztu egin behar da. Eta, hori da, hain zuzen ere, Busturialdeko bizilagunek gaur (abenduak 3), Euskararen Egunean, kalera atera duten aldarria.
Euskararen erabilerarako eta transmisiorako bide berriak jorratzeko unea da beraz, aisialditik lan munduraino, eta norbanakoetatik erakundeetaraino. Euskaraz hitz egiteko gune erosoak sortzeko unea da, belaunaldi berrien artean transmisioa indartzekoa. Izan ere, euskara eta hiztun komunitatea “egoera larrian” daude. Hala adierazi dute Euskalgintzaren Kontseilua osatzen duten eragileek. “Amaitzear den urteak ekarri digun albisteetako bat da —Siadecok Uemarentzat egindako ikerketaren arabera— hizkuntza politiketan jauzi bat egin ezean 2036an euskarari ez zaiola arnasgune geografikorik geratuko”, azaldu dute. Eta, gogoratu dute, euskararekiko “oldarraldi judizial, mediatiko eta politikoak” ere ez duela atsedenik izan: “Astean behin datoz euskararen normalizazioaren aurkako epaiak, eta ofizialtasunaren eraisketa sistematikoa ageri da. Ez dago dudarik: etorkizuna dago jokoan”.
Horregatik da euskararen ezagutza zabaltzeko unea, erabilera sustatuko duten “ingurune biziak zaindu eta berriak irabazteko” unea. Euskararen biziberritze-prozesuari segurtasuna emateko indarrak biltzeko eta urrats berriak eta ausartak egiteko unea da. Hori dela eta, Euskalgintzako Kontseiluak iaz etsipenari iskin egin eta larrialdia indarraldi bihurtzeko konpromisoari eutsi zion, eta euskararen biziberritzeko prozesuaren erronka nagusiak zerrendatu ditu: hizkuntza politiketan jauzi bat bultzatzea, eta euskaltzaletasuna indartzea.
Lehenengoari dagokionez, irailean aurkeztu zuen adostasun zabaleko Itun Soziopolitiko berrirako eskaintza, hizkuntza politiketan eman beharreko jauzia edukiz betetzen duen proposamena, erakunde publikoei, indar politikoei eta eragile sozialei zuzendutakoa. Dagoeneko 130 gizarte eragile dira euskararen normalizazio eta biziberritzean aurrera egiteko itun horrekin bat egin dutenak. Dokumentu horretan argi adierazten dira zeintzuk diren euskararen normalizazioan aurrera egiteko bakarrik ez, gizartean hizkuntzaren inguruan existitzen diren korapiloak askatzeko bi gakoak: batetik, etorkizunean herritar denek euskararen jabe izango diren gizarte baterako hondarrak jartzea; bestetik, erabileran eragitea, euskara normaltasunez erabiltzeko eremuak sortuz, garatuz eta hedatuz. “Horiek dira hizkuntza ideologia supremazista eta baztertzaileak gainditu, eta hizkuntza berdintasunean, justizia sozialean, askatasunean eta bizikidetzan aurrera egiteko bidea”.
Eta, euskaltzaletasunaren aktibazioari erreparatuta, horren eta euskararen aldeko ekimenak bultzatzeko deia egin dute Kontseilutik: “Larrialditik indarraldirako pausoa emateko modua euskara lehentasunetara ekartzea da, lehen lerrora. Eta horrek izen bat dauka: euskaltzaletasuna”. Izan ere, lehenago ere egon da euskararen etorkizuna jokoan, eta galtzear egon den une horietako bakoitzean, “euskaltzaletasunak, euskaltzaleek, eragin dute euskararen Pizkundea”. Milaka herritarren eguneroko erabaki, ekintza eta keinuek. “Euskaltzaletasunak ekarri du euskara bizirik gaur arte. Euskaltzaletasuna itxaropena da. Mundua ikusteko modu bat. Hizkuntza, herri, kultur, hiztun komunitate eta hiztunen berdintasunarekin engaiatua. Mundua hain aldrebes dabilen garaiotan oinarrizko gizatasun balioekin uztartzen den jarrera politiko bat. Izan ere, mundua hainbeste eskubide eta balioren aurka datorren honetan, euskara dugu guk munduaren alde”, argudiatu dute Kontseilutik.
Erantzukizunak hartzeko eskaera
Horregatik, milaka herritarrek egiten duten legez, indar politikoei, eta, bereziki instituzioei eskatu diete euren erantzukizun eta eragin gaitasunetik euskara lehen lerrora eroatea: “Euskara larrialdian dago eta hizkuntza-politiketan jauzi bat egitea ezinbestekoa da etorkizuna bermatzeko. Jauzia orain behar dugu, berandu izan ez dadin”. Halaber, abenduaren 27an Bilbao Arena euskaltzalez betetzeko deia egin dute, Pizkunde berri baten “lehen txinparta” bihur dadin.
Uemak ere, euskara larrialdi egoeran dagoela jakinda, hizkuntza politiketan jauzia egiteko eta euskararentzat benetako lege-babesa bermatzeko eskaera egin du aurten hainbat aldiz. Baita orain ere. Euskararentzat justizia, lege-babesa eta arnasa eskatu ditu, euskararen aurkako epaiei erantzunez. Eta, udalerri euskaldunei eredu izatea eta erantzukizunez jokatzea dagokiela nabarmendu du: “Minorizazio gorrian eta larrialdi linguistikoan dagoen hizkuntzari dagokion lekua ematea dagokigu”. Ondorioz, udal politiketan euskara erdigunean jartzeko, hizkuntza politikan atzera pausorik ez emateko, eta euskarak behar duen jauzian udalari dagokiona egitea eta horretarako bitartekoak jartzea eskatu die udalei.
Asko dago egiteko, badago zer hobetu: hezkuntzan, helduen euskalduntze alfabetatzean, euskaltzaleen saretze eta aktibazioan, kulturan, hedabideetan, ezagutza soziolinguistikoaren lanketan, teknologia berrietara egokitzean… Baina horri elkarregaz aurre egin behar zaio, itxaropena eta euskararekiko eta gizartearekiko konpromisoa ipar hartuta. Hala ere, euskarari etorkizuna emateko “ezinbestekoak” dira, Euskalgintza Kontseiluaren iritziz, euskalgintzak metatutako ezagutza, giza kapitala eta engaiamendua. Baina euskalgintzako eragileei horren aitortza egitea ere. Ondorioz, erakundeei aitortza hori egiteko eskatu die.
Eta, bestalde, euskaltzaletasuna indartzeko deia egiten die norbanako euskaltzale guztiei, bizi diren herrioetan, lantokian, ikastetxeetan, zein arlo guztietako elkarteetan batzera, elkarrekin antolatzera, hizkuntzaren auzia lehentasunetara eroateko, ekimenak biderkatzeko.
Izan ere, asko eta asko izan dira, urte luzez, euskara bizi, euskaraz bizi eta biziarazi duten euskaltzaleak: “Zuen lan isilak ekarri gaitu hona, eta etorkizunak oraindik ere zuen beharra du. Pozetik, atxikimendutik, ilusioz eta emozio positiboetatik abiatuta, euskarari distira emateko, eta euskara guztion hizkuntza bihurtzeko. Mundu berri bat irekitzen zaio euskarari. Eta euskararekin, edonori. Ate berriak zabaldu eta lur zoru berriak landuko ditugu, denon artean. Hazi emankorragoak ditugu lur berria ereiteko. Atzeak erakuts diezagula aurrea nola dantzatu. Norberetik hasita egingo dugu bidea. Guztion baitan baitago euskararen jauzia. Zugan, nigan, gugan“.
