Naia Laka eta Xabier Villalba: "Infinitura begira ipintzen dugu euskal zinemagintza"
Lekeitio, euskal zinemagintza eta Benito Ansola. Hiru osagai elkartuta sortu dute ‘Zortzitik infinitura’ Lakak eta Villalbak. Hala, Zinemaldian estreinatzetik, zuzen-zuzenean helduko da Euskal Zine Bilerara dokumentala.
Benito Ansola, Naia Laka eta Xabier Villalba, Zinemaldian.Traola Benito Ansola ardatz, lehen pertsonan bizitako testigantzen bitartez, euskal zinemagintzaren historian murgiltzeko aukera eskaintzen dute Naia Lakak eta Xabier Villalbak Zortzitik infinitura dokumentalean. Duela hainbat urtetako ideia bati helduta sortu dute lana, eta irailean Zinemaldiko Zinemira sailean estreinatu zuten.
Nondik dator dokumentala egiteko gogoa?
Xabier Villalba: Duela zortzi urte inguru Joseba Zuberogoitiak zuzentzen zuen Euskal Zine Bilera, eta liburu bat atera nahi zuen, jaialdiaren ibilbidea apur bat azalduz. Horren baitan, DVD bat ere egin nahi zuen Miren Agur Meaberen eta Don Benitoren arteko elkarrizketa batekin. Traolatik elkarrizketa grabatzera joan ginen, eta hiru orduko elkarrizketa grabatu genuen, baina gordeta geratu zen. Duela bi urte Aittitta Makurra grabatu genuen, eta oso berezia izan zen momentu hori; hor gogoratu ginen berriro ere elkarrizketa harekin. Dokumental bihurtzea polita izan zitekeela pentsatu genuen. Hasierako elkarrizketa hura Don Benitoren bizitzari buruzkoa zen, eta beste forma bat eman nahi izan genion.
Naia Laka eta Xabier Villalba.Traola
Zer da, beraz, dokumentalean ikus daitekeena?
Naia Laka: Alde batetik, Don Benitoren ibilbidea kontatzen dugu, gaztarotik gaur egunera arte; abade eta parroko lanez gain, zinemazale eta zinegile moduan egin duen ibilbide guztia ere bai. Bere istorioarekin harremana du euskal zinemagintzaren historiak ere, eta beraz, hori da kontatzen duguna. Nahikoa modu linealean kontatu dugu dena, eta biek eduki duten erlazioa ikusten da: Don Benitoren bizitza eta euskal zinemagintzak eduki duen ibilbidea.
Miren Agur Meabe aipatu duzue. Ze paper jokatzen du dokumentalean?
X.V.: Elkarrizketa gidatzeaz gain, lau testu literario egin ditu dokumentalerako, kapituluak banatzeko.
N.L.: Bai, bere sorkuntza lana ere ikusten da dokumentalean; bere marka utzi du dokumentalean. Berarekin lan egitea eta bera gidari izatea oso modu naturalean eman da, eta erraz joan da dena.
Ze lotura du euskal zinemagintzak Benitorekin eta Lekeitiorekin?
N.L.: Nik esango nuke euskal zineak eta Lekeitiok lotura betidanik eduki dutela, eta Don Benito ere, tartean egon da. Lekeitio herri zinemazalea izan da beti, eta hein handi batean hala jarraitzen du izaten Don Benitori esker.
X.V.: Garai batean, Lekeitio hiru zine edukitzetik bat edukitzera pasa zen. Zine barik geratzeko arriskuan geratu zen Lekeitio, eta Benitori buruan sartu zitzaion herrian zine bat egon behar zela, eta ezin zela zine barik geratu. Eta beraz, horri esker, eta baita Euskal Zine Bileraren sortzaileetako bat denez ere, Lekeitio beti izan da zinemazaletasun oso handia izan duen herri bat. Hori dena, Don Benitori esker izan da. Era berean, Euskal Zine Bilerak ere asko eman dio euskal zinemagintzari; bertatik pasatu dira gaur egun dauden zuzendari handienak.
N.L.: Bai, azkenean, Euskal Zine Bilera, Esti Urresolak dokumentalean dioen bezala, euskal zinegileentzako harrobia izan da. Eta ez hori bakarrik, euskarazko zinemagintzarentzako arnasgunea ere bai. Euskal Herrian egiten den euskara hutsezko jaialdi bakarra da, eta Lekeition egiten da. Horrek Lekeitiori garrantzia handia ematen dio. Guzti horrek, euskal zinemagintza, Euskal Zine Bilera, Lekeitio eta Don Benito zuzen zuzenean lotzen ditu.
Naia Laka: “Euskal zinemagintzak eta Lekeitiok lotura betidanik eduki dute, eta Don Benito ere, tartean egon da”.
Zeintzuk elkarrizketatu dituzue dokumentalerako?
X.V.: Guztira hamalau inguru izan dira, eta izen garrantzitsuak. Proiektuarekin hasi ginenean, izenak botatzen hasi ginen, baina ez genuen uste lortuko genuenik. Iratxe Fresneda, Jose Luis Rebordinos, Asier Altuna, Paul Urkijo, Esti Urresola, Imanol Uribe, Benito Ansola, Ramon Barea, Bego Bikario, Arantza Lauzirika… Asko izan dira, eta eskertzekoa da erakutsi duten prestasuna.
N.L.: Bai, eta bakoitza euskal zinemagintzaren garai desberdinetakoa da. Adibidez, Uribe eta Barea hasieratan egon ziren; Mireia Gabilondo 90eko hamarkadako hasiera inguruan hasitakoa da, gero Altuna etorri zen Aupa Etxebeste!-rekin, eta bera izan zen hor motorra apur bat martxan ipini zuena… Gero etorri dira, besteak beste, Urresola, Urkijo eta Moriartitarrak ere.
Eta nondik dator dokumentalaren izenburua?
X.V.: Hasieran hainbat izen probatu genituen, baina bagenekien ez zirela azkenak izango. Egun batean, Miren Agur, Naia eta ni elkartu ginen, eta ideia jasa bat egin genuen. Hor hainbat hitz atera ziren, tartean, Don Benitok erabiltzen zuen Super 8 kamerarena. Halako batean, infinito berba ere atera zen, eta ikusten genuen horrek jokoa eman zezakeela. Hor ez genekiena da, Benito ez zela Super 8 kamerarekin hasi, 8 milimetroko kamerarekin baizik, eta hor ikusi genuen zerbait bageneukala.
N.L.: Guk Super 8 kamera ezagutzen genuen, baina 8 milimetrokoa ez. Jakin genuenean Don Benito horrekin hasi zela bere grabaketak egiten, harremana ikusi genuen.
X.V.: Bai, eta dokumentalean Benitoren gazte sasoia kontatzen da, errepresioa zegoen garaia. Euskal zinemagintzak ere errepresio hori jasan zuen, eta gaur egun loratzen dagoela ikusten dugu, eta ez dakigula noraino helduko den; infinitura begira ipintzen dugu euskal zinemagintza.
Xabier Villalba: “Herritarrei esker, Benitorekin Zinemaldian sortu zen konplizitatea oso berezia izan zen”.
Zinemaldiko Zinemira sailera heldu zarete. Zer balio dauka horrek zuentzat?
X.V.: Amets bat izan da, niri ez zait ahaztuko. Lan asko izan da; gure buruan ez genuen bizi izan dugunaren ideia egiten. Hala ere, berezia izan da, bai lehenengoa izan delako, baita Benitok parte hartu duelako ere. Bera Kursaalean ikustea, bere omenez egindako dokumental batekin, oso polita izan da. Bera pozik geratu da, eta horrekin geratzen gara.
N.L.: Zinemaldiak gauza asko eskatzen ditu, gauza asko egin beharra, baina perspektibaz begiratuta, gozatu ere egin dugu. Berezia izan da. Benito Zinemaldira urtero joaten zen, eta beraz, berak ere badu bere harremana. Polita eta berezia izan da hori.
X.V.: Momentuan konturatzen zara honek pentsatzen duzuna baino dimentsio handiagoa duela. Oso hunkigarria da, sentsazio indartsuak dira.
Benito Ansola, Naia Laka eta Xabier Villalba, Zinemaldian.Traola
Eta, zelan joan zen zuen estreinaldia?
N.L.: Herriko jende asko joan zen, eta euren babesa eta presentzia sentitzea oso polita izan zen. Eskertu genuen bere momentuan, baina berriro eskertu nahi dugu estreinaldian bertoko horrenbeste jende elkartzea.
X.V.: Donostiara joatea, gaueko orduetan, astelehen batean… eta autobusa beteta joatea, sekulakoa izan zen. Gainera, Benitorekin han sortu zen konplizitatea berezi-berezia izan zen. Eskerrak eman nahi dizkiegu lekeitiarrei. Orain, aukera egongo da herrian ikusteko, Euskal Zine Bileran: urriaren 20an proiektatuko da, lehiaketaz kanpo. Gainera, Benito ere ziurrenik bertan egongo da.
N.L.: Espero dugu aurrerago publiko zabalarentzat ikusgai ipintzea, baina, oraingoz, Euskal Zine Bileran egingo dugu hurrengo emanaldia.
