Naia Arantzamendi: "Euskal ikus-entzunezko sormen proiektuak sortzeko apustu handiagoa egin beharko genuke"
Proiektu ezberdinak ditu eskuartean Naia Arantzamendi (Ondarroa, 1994) gidoilari eta zuzendariak. Izan ere, maiatzean Udalbiltzaren Geuretik Sortuak proiektuko egonaldia egin zuen Baigorrin (Nafarroa Beherea), eta esperientzia "oso aberasgarria" izan dela azaldu du. Horrez gain, Etxe Betea proiektuan ere ibili da, eta "emakumeen habia" bezala deskribatu du.
Geuretik Sortuak proiektuarekin Baigorrin egonaldia egin ondoren, lanari azkenengo ukituak egiten dabil Naia Arantzamendi. Behin entregatuta, hedapen faseari ekingo dio. Bestalde, Etxe Betea proiektuan hasi zuen Koaxi film luzearen prozesuan «bete -betean» sartuta dago gidoilaria.
Geuretik Sortuak proiektuaren baitan egonaldia egin zenuen Baigorrin. Nolakoa izan da esperientzia?
Esperientzia oso polita izan da, maila pertsonalean aberasgarria. Maiatzaren 1etik 19ra bitartean egon nintzen Baigorrin, eta hasieratik, udaleko ordezkari bat egon zen nirekin, herriaren eta nire arteko zubi lana egiteko asmoz. Berak lagundu zidan herria eta herritarrak ezagutzen; finean, herriko errealitatea erakutsi zidan. Hasierako nire ideia belaunaldi arteko emakumeen topaketa batzuk egitea bazen ere, herriko errealitateaz jabetu nintzenean, aldatu egin behar izan nuen buruan neukana.
Eta, orduan, nondik bideratu duzu proiektua?
Hilabetean behin, zapatuetan, lehen sektoreko produktuen azoka egoten da Baigorrin. Azoka bisitatu nuenean konturatu nintzen postu guztietan zeuden saltzaileak ni baino gazteagoak zirela, eta horrek, ezustean harrapatu ninduen. Ze, Ondarroan, edo orokorrean, Hego Euskal Herrian, errealitatea guztiz desberdina da. Beraz, lehen sektorean begirada jarri, eta bertatik ekin nion proiektuari. Izan ere, Baigorriko %80 lehen sektoretik bizi da. Herritik alde egiten dute ikasteko, baina gero, bueltatu egiten dira, lehen sektorean lanean hasteko. Herritarrek lehen sektorearekin daukaten kontzientzia oso handia da, eta hori bultzatzen dute. Hemen supermekatura joaten gara erosketak egitera askotan, eta bertan, herriko nekazari eta abeltzainen produktuak erosten dituzte. Lehen sektorea sostengatzeko herritar bakoitzak daukan inplikazioa oso handia da.
Baigorriko errealitatean oinarritutako lana izango da?
Nahiz eta ezagututako jendeari erreferentzia zuzena egingo diodan, protagonista ez da erreala. Hau da, ezagutu dudan guztiaren nahasketa bat da. Nire protagonista emakume bat da, egin ditudan lan guztietan bezala, eta liburuan bere asteburu bat kontatuko dut. Izan ere, protagonista Baigorrira bueltatu da asteburuan, ikasten duen herrian astea igaro ondoren. Honekin, astebarruko eta asteburuko bizimoduaren aldaketak erakutsi nahi ditut. Hau da, hegoaldean zelan bizi garen eta Baigorrin nola bizi diren, baita protagonistak Baigorrin bizitzeko erabakia nondik hartzen duen ere. Horrez gain, modu ez zuzen batean hilerokoarekin edukitzen ditugun gorabeherak ere sartu ditut, gure egunerokotasunean nolako eragina daukan erakusteko.
Beste gai batzuen artean, herriko errealitatea islatu nahi duzu, beraz. Egonaldiak iraun duen bitartean, nola hartu zintuen herriak?
Herriak oso ondo hartu ninduen bertan pasatu nituen egunetan. Hasieran beldur apur batekin joan nintzen, euskalki aldetik ez nekielako ulertuko ginen ala ez. Baina era batera edo bestera, lortu dugu elkarrekin komunikatzea, eta oso eskuzabalak izan dira nirekin. Ez ditut Ipar Euskal Herriko herriak ezagutzen, soilik turista gisa, eta esperientzia hau ederra izan da Euskal Herriko beste errealitate batzuk ezagutzeko. Lasai bizi dira, beste denbora batzuetan, eta gozamen bat izan da lasaitasun horretan lan egitea. Ondarroara buelta egin nuenean, Alde Zaharrera joan nintzen, eta iruditu zitzaidan zarata gehiegi zegoela, kar-kar-kar. Lasaitasun maila beste bat da, beste bizitzeko modu bat. Ziur nago noizbait bueltan joango naizela Baigorrira.
“Nire protagonista emakume bat da, egin ditudan lan guztietan bezala”
Momentu honetan, lana zein puntutan dago?
Biharko aurkeztu behar dut ipuin osoa. Gero, 2026an liburuaren aurkezpenak egingo ditugu, eta lehenengoa, Baigorrin izango da. Lea-Artibaiko herri batzuek ere parte hartzen dute proiektuan, eta, suposatzen dut, ni hemengoa izanda, aurkezpenen bat edo egingo dudala.
Beharrezkoa iruditzen zaizu Geuretik Sortuak bezalako euskarazko proiektuak egotea?
Oso beharrezkoak dira horrelako proiektuak, ze, euskal sortzaileon panoraman hutsune handi bat dago euskarazko proiektuak sortzeko momentuan. Horrelako proiektuak sortzaileontzako aukera oso ona dira: baliabide ekonomikoak eskaintzen dizkigu, herrian egonaldia, eta gainera, egindako proiektuaren hedapena. Askotan entzun behar izaten dugu euskal sortzailerik ez dagoela, baina kontsumitzaileak, non daude? Dena gazteleraz kontsumitzen dugu, eta euskal sortzaileon lanak hedapena izateko beharrezkoa da kontsumitzaileen papera. Uste dut euskal ikus-entzunezko sormen proiektuak sortzeko apustu handiagoa egin beharko genukeela. Euskaraz sortzen dugun guztia gaztelerara itzultzen badugu, argi dago gaztelerazko produktuak hedapen handiagoa izango duela. Beraz, zergatik ez dugu euskaraz sortzen eta gaztelerazko itzulpena azpitituluetara mugatzen? Ingelesez ikusten ditugu bada filmak azpitituluekin? Bada, berbera egin beharko litzateke euskarazko lanekin. Geuretik Sortuak proiektuak garrantzi handia dauka euskal sortzaileontzat, eta berdin Etxe Beteak ere, emakume sortzaileei habi bat ematen dion espazioa baita.
Aipatu bezala, Etxe Betea proiektuko beka ere jaso zenuen.
Emakume zinemagileok saretzeko espazioa da Etxe Betea; sostengu emozional zein ekonomikoa ematen duena. Momentu askotan sentitzen gara bakarrik, eta garrantzitsua da aldamenean ulertzen zaituen beste emakume sortzaile bat izatea. Saretze oso garrantzitsu bat ematen da. Pertsonalki eta profesionalki, esperientzia garrantzitsua izan da.
“Nire asmoa film labur bat sortzea da, luzearen tonua harrapatzeko”
Aintzane Usandizaga idazlea izan da zure tutorea, zure ikus-entzunezko pieza osatzeko bidean. Momentu honetan, Koaxi filma kozinatzen zabiltza. Aurrerapenik egin zenezake?
1978. urtean kokatzen da lana, Ondarroan. Garai horretan arrantzen lizentzietan murrizketa bat egon zen, eta testuinguru horretan kokatu behar da filma. Familia arrantzale batetik datorren emakumea da protagonista, eta senarrarekin batera itsasontzi bat darama. Egun batetik bestera senarra desagertu egiten da, eta enpresan birkokatze bat ematen da. Emakumeek historikoki eraman izan dute itsasontzien gestio guztia, baina beti ezkutuan. Bada, kasu honetan, publikoki egiten du protagonistak karguen birkokatzea, eta bera da arrantzale gizon guztiei aginduak ematen dizkiena. Honek arazo asko ekartzen ditu, portuan zein familian. Beraz, familiako rol aldaketa guztia islatu nahi izan dut, eta egia esan, oso pozik gelditu naiz emaitzarekin.
Eta orain, zein da hurrengo pausoa?
Gidoiaren bertsio osatua amaitu dut, eta orain, proiektua garatzen hastea izango da hurrengo pausoa. Nire asmoa film labur bat sortzea da, luzearen tonua harrapatzeko. Hala ere, orandik ez dakit egin ahalko dudan edo ez, baliabide ekonomikoen araberakoa izango da hori.
