Zirhikatzen jarraituko dutela aldarrikatu dute Markina-Xemeinen
Euskal Herriko II. Hika Topaketan murgilduta dabiltza gaur, Markina-Xemeinen. Besteak beste, komunitatea saretzen jarraitzearen garrantzia azpimarratu dute hikalariek.
Argazkia: UEU. Entzuteko, partekatzeko, esperientzia berriengatik edateko, saretzeko, ikasteko… Askotarako aukerak eskaintzen ari da Euskal Herriko II. Hika Topaketa. Markina-Xemeinen bildu dira gaur [azaroak 8], eta goizean goizetik, hitanoa bultzatzen ari diren eragileen lana erakusten aritu dira. Elkar ezagutzen jarraitzea, esperientziak parkekatzea, saretzea eta indarrak batzea dira gaurko topaketaren helburu nagusiak.
ZirHika taldeak, Badihardugu Deba Ibarreko Euskera Alkartiak eta UEUk elkarlanean prestatu dute gaurko topaketa, Markina-Xemeingo Udalaren, Bizkaiko Foru Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren babesagaz. Hain zuzen ere, lankidetza horren garrantzia nabarmendu du Aintzane Agirrebeña ZirHikako eta Badiharduguko kideak: “Topaketa hau ezingo genuke antolatu Udako Euskal Unibertsitatearen laguntzarik gabe, eta Markina-Xemeingo Udalaren, Bizkaiko Foru Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren babesik gabe”. Agirrebeñak gidatu du jardunaldia, eta goizeko aurkezpenean gogoratu du orain dela bi urte Oñatin egun zuten lehenengo topaketa hartatik sortu zela Hitanoa biziberritzeko lanean ari den ZirHika taldea.
Uhagon Kulturgunea dute gaurko aterpe, eta antolatzaileek esan bezala, “oso pozgarria eta eskertzekoa” da bertan hainbeste jende elkartuta eta saretuta ikustea: “Euskal Herriko txoko guztietaik etorri da jendea, eta horrek ere balio handia ematen dio”.
Ane Sarasua UEUko idazkari nagusiak elkarlanaren bidetik jardutearen garrantzia nabarmendu du. “Elkarlanean jarri nahi dut azpimarra; elkarlana modu oso naturalean eta errazean ulertzen dugu UEUn. Espazioa partekatzeak hurbilketa bat dakar, baina egunerokotasun horretatik haratago, saiatu behar gara”. Azadu duenez, orain dela bi urte Oiñatiko topaketa antolatzeak beste urrats bat suposatu zuen euren harremanen estutze horretan. Topaketa “berezia” izan zen, interesa piztu zuen, jakin-min bat zegoen, egon behar bat sumatu zuten, eta “parte hartze handiko” topaketa izan zen: “Herritik jasotako gaiak maila akademikora eramatera ohituta gaude, baina topaketa horretan segituan ohartu ginen Hikaren biziberritzean lanean dabiltzanentzat hitzordu garrantzitsua izan zela, lanerako hitzordu bat, egoteko behar horri eusteko modu bat…”.
Komunitatea eta saretzea aipatuta, euren arteko elkarlana “herrian kokatzen” dela adierazi du: “Komunitatea eta saretzea UEUk asko erabiltzen dituen hitzak dira. Hika eta hizkuntza bera bada mugitzen zaituen hori, bihotzera eramaten zaituen hori, eta elkarlan hori, saretze eta komunitate trinkotze horretatik haratago, herrira eramango nuke, herri izaera horretara. Gure katebegietatik hori jaso dugu herriari begiratu beharra. Izaera herritarra daukagu, nazionala, euskalduna, oso harro gaude herriari begiratzen ari garelako, herritik edaten dugulako. Gaurko elkarlana, goi mailan baino, herrian kokatzen dut, UEUren jatorrizko bokazioa beti egon delako herriari, Euskal Herriari, gizarteari eta horren garapenari lotuta.”
Isaak Amezaga Bizkaiko Foru Aldundiko Euskara Zerbitzuko zuzendariak hiru ideia nagusitan ipini du azpimarra. Lehenik eta behin, kontuan edukitzeko proiektua dela zehaztu du: “Erakundeon arduretariko bat izaten da dauzkagun baliabideak ondo erabiltzea, eta egitasmoak edota proiektuak balioan jartzea eta lehenestea, eta argi eta garbi proiektu hau horietako bat da, kontuan edukitzeko proiektua da”. Era berean, emozioak sortzearen garrantzia gogoratu du: “Edozein sorketari eskatu ahal zaion helbururik txikerrena emozioak sortzea izaten da. Niri hikak emozioak sortzen dizkit: amama gure aitagaz hikaz berba egiten, aita lagunekin hikaz egiten… Batez ere, emozio politak izaten dira”. Euskarari buruz berba egitean, altxorra eta ondarea berbak sarritan aipatzen direla esan du, baina altxor eta ondarea erabili egin behar direla aldarrikatu du: “Altxorra eta ondarea ezer gutxitan geratzen dira erabilgarriak egiten ez baldin baditugu. Proiektua daukagu, jendea daukagu, eta bakoitzaren esparruak jagon egin behar ditugu, eta ekin egin behar diogu”.
Josune Irabien Eusko Jaurlaritzako Hizkuntzako Politikako Euskara Sustatzeko zuzendaria azken urte hauetan lantzen ari diren bideagatik eskerrak eman dizkie Uhagonen elkartu direnei. Hitanoa “berpizteko edota berritzeko egitasmoak” gero eta gehiago direla azpimarratu du; talde eta elkarteetan egiten duten lanaz gain, herriz herri, auzoz auzo, etxez etxe eta ikastetxez ikastetxe “lan polita” egiten ari dela esan du: “Lehenago, agian, bakoitza bere aldetik ibiltzen zen lan horretan, eta agian, besteen lana ezagutzeko eta elkarrekin lan egiteko aukerarik gabe. Horregatik, horrelako topaketak behar-beharrezkoak dira, elkar ikusteko eta entzuteko eta sare bat osatzeko. Eta hori da helburua, komunitatea osatzea. Eskaintzak partekatzeko aukera ezinhobea da, eta noski, lan hori sendotzeko ere bai. Aurrera begira, erronka berriak planteatzen diren momentuan, bestelako hausnarketarako elementu batzuk ere atera daitezke. Oso pozik gaude, horrelako proiektuetan haratago joan gaitezkeelako eta elkarrekin partekatzeko aukera daukagulako”. ZirHika taldeari, Badihardugu elkarteari, UEUri eta egunero modu natural eta harrotasunez hika bizirik eta indartsu eusteko lanean ari diren guztiei eskerrak eman dizkie.
Mari Eli Ituarte eta Iñaki Olalde
Â
Ongietorriaren eta jardunaldiaren aurkezpenaren ostean, Iñaki Olalde Oñatiko Euskara zinegotziak lekukoa pasatu dio Mari Eli Ituarte Markina-Xemeingo zinegotziari. “Eskerrak eman nahi dizkiet Oñatiko ordezkariei, oroigarri polit bat guri ekartzearren”. Gaurko topaketan gozatu eta ikasteko gonbidapena luzatu die aretoan bildu direnei: “Nik ikasi egingo dut, hitanoan belarriprest baino ez naiz-eta. Gure herrian bagabiltza hitanoaren alde lantxoak egiten, pausoak ematen, Aek-ren ezinbesteko laguntzarekin, eta hainbat ekitaldian hori sustatzen. Udalaren Euskara Planaren borondatea hori da, horretan jarraitzea, eta ea denon artean lortzen dugun”, azpimarratu du Ituartek. Olaldek adierazi du hitanoa bereziki zaindu beharrekoa dela: “Euskara gure ondare izanik, ahozko hitanoa bereziki zaindu beharrekoa da. ZirHika mugimendu hau Oñatin sortu zen, oso esanguratsua da, eta guk zirhikatzen jarraituko dugu. Herri moduan prest gaude urte asko barru topaketa berriro Oñatin hartzeko, horrek esan gurako duelako herri gehiago batu direla, mugimendua sortu dela eta bizirik dagoen gauza dela”.
Hain zuzen ere, azkenaldian “olatutxo bat” igarri dutela adierazi du Ibon Aginaga ZirHika taldeko kideak. Azken urteetan, 80 bat herritan ekimenak egiten ari direla azaldu du: “Euskara teknikariak, ikertzaileak, euskaltzaleak, euskara elkarte eta taldeetakoak… elkartu gara, eta zorionez gero eta gehiago gara hikaren eta hitanoaren alde gabiltzanok”. Batez ere noka bultzatzean fokua ipini dute, “emakumeei zuzentzeko egiten den hori delako gaur egun ahulen dagoena”.
2024ko apirilean sortu zuten ZirHika taldea, eta aurtengo otsailean aurkeztu zuten: “Badihardugu euskara elkarteak koordinatzen du, eta toka eta noka idartzea da gure helburua, eta batez ere, gazteengan fokua jarrita, beraiek baitira etorkizuna, eta, horrenbestez, oso garrantzitsua da haiek hika aritzea. Gazteen aktibazioa ezinbesteko erronka da”, adierazi du Aginagak. Gazteengan eragiteko, udalekuak aukera moduan ikusi dituzte, eta Bertsozale Elkartearekin eta Uemarekin bildu dira.
Euskararen erabilera indartzeko eta normalizazioa hauspotzeko bidean euren “aletxoa jarri” nahi dutela azpimarratu du markina-xemeindarrak, eta ZirHika taldearen ibilbidea errepasatu du: Oñatin egindako Euskal Herriko II. Hika Topaketa, Durangoko Azokan iaz egindako Euskal Herriko I. Hikadromoa, Euskaraldian egindako kanpaina… “83 herrik eta 19.000 lagun inguruk parte hartu zuten Euskaraldikoan, eta Hikadromoan 75 bat lagun elkartu ginen”. Gaur iragarri dutenez, abenduaren 6an egingo dute II. Hikadromoa. Bestalde, plan estrategikoa eta praktika onen dekalogoa lantzen ari direla ere jakinarazi dute.
“Lehenengo topaketaren ostean, bigarrena Bizkaian edo Nafarroan egitea erabaki zen, eta arnasguneetan arnasgunena den Lea-Artibain batu gara gaur. Markina-Xemeinen bertan baino, inguruko herritxoetan eztok eta bainonen erabilera sendoagoa da, baina hemen ere hainbat lanketa egin dira indartzeko azken urteetan”, azaldu du Aginagak. Hain zuzen ere, bertan sortutako materialaren adibidea ipini du. Material hori ikastetxeetan lantzeko egin zuten, eta gerora, haratago zabaltzea lortu dute. 2023ko topaketa hartan Garbiñe Idoeta Aek-ko irakasle eta Markina-Xemeingo Udaleko zinegotziak aurkeztu zuen Oñatin. “Gero, herriko hiruzpalau gaztek hi.eus webgunea sortu zuten, eta eskualde mailan ere lanketa batzuk egiten hasi gara”.
Ereduz eredu. Mahai-inguruak izan dira goizeko jardunaren ardatz, eta, arratsaldean, berriz, talde-dinamiken txanda izango da. Goizean hitanoa bultzatzeko Aulestiko Zumarragako, Goizuetako eta Azkoitiako esperientziak ezagutu dituzte, atsedenerako tartea amaituta, irrati-uhinetara salto egin dute; izan ere, Xiberoko Botzaren, Tolosako Atariaren, Segura Irratiaren eta Euskadi Irratiaren adibideak gertutik ezagutu dituzte, irrati horietako ordezkarien ahotik.
Bazkaldu aurretik, baina, Markina-Xemeingo Abarka Antzerki Taldeko kideek umorez bete dute Uhagoneko oholtza. Gaurko topaketarako beren-beregi hitanoz prestatutako mikro-antzerkiari barre-algarez erantzun diote ikusleek.
Arratsaldeko saioan, besteren artean, hitanoari ikusgarritasun emateari buruz hitz egingo dute eta hika ikastaroak nola bultzatu eta hika irakasleak nola formatu daitezkeen aztertuko dute.
17:30ak aldera, lekuko aldaketaren ondoren, Kontzejupea izango dute bilgune. Bertan, Ainhoa Agirreazaldegik, Miren Amurizak, Aner Peritzek eta Aitor Bizkarrak bertso-saioa eskainiko dute, 18:30etik aurrera.
