Bilatu
Sartu
  • izan HITZAKIDE
  • zozketak
  • eskaintzak
  • hemeroteka
Bilatu
  • Albisteak
    • Gaiak
      • Aisia
      • Ekonomia
      • Euskara
      • Gizartea
      • Hirigintza
      • Ingurumena
      • Jaiak
      • Kirola
      • Kultura
      • Politika
      • Udala
      • Orokorra
    • Herriak
      • Amoroto
      • Aulesti
      • Berriatua
      • Etxebarria
      • Gizaburuaga
      • Ispaster
      • Lekeitio
      • Markina-Xemein
      • Mendexa
      • Munitibar
      • Mutriku
      • Ondarroa
      • Ziortza-Bolibar
    • Generoak
      • Albisteak
      • Editorialak
      • Elkarrizketak
      • Erreportajeak
      • Iritziak
      • Kronikak
      • Publirreportajeak
  • Jolastu geugaz!
  • Agenda
  • Multimedia
    • Argazkiak
    • Bideoak
    • Hitz eta Pitz
  • Agurrak / Eskelak
    • Zorion agurrak
    • Eskelak
  • Zerbitzu gida
  • Bereziak
    • Emakumeak Lerroburura
    • Adimen A.
    • Naturan barrena
    • Euskaldunak Australian
  • Nor gara
  • Publizitatea
  • Argitalpen politika
  • Aniztasun politika
  • Pribatutasun politika
  • Cookieak
  • izan HITZAKIDE
  • zozketak
  • eskaintzak
  • hemeroteka
Sartu

Foruak

Esteban Irusta Mallea
2019/07/18

Euskal foruei buruz ezjakintasun asko dago. Ikastetxeetan ez zen irakasten. Gure herriko historia Espainiaren interesen arabera kontatu izan da. Ikasi behar zena, besteen historia, agintarien historia, Espainiako gobernuak agintzen zuena zen. Egoera hau ez da hainbeste aldatu. Gaur ere, eskoletan irakasten den historia, neurri handi batean, agintariek agindutakoa behar du izan. Horregatik foruen kontua, lantzen bazen ere, oso urruti ukitzen zen. Gehienentzat, baina, hitz ezezaguna zen.

Eusko Jaurlaritza daukagunetik hasi gara berari buruz hitz egiten. Hobeto esanda, foruak baino, foruen ondorioak diren Kontzertu Ekonomikoa eta Kupo edo Kuota aipatzen dira gehiago. Baina noiztik datoz Euskal Herriko foruak? Ez dago datarik. Eskualde batean indarrean zeuden usadio eta ohituretan oinarritutako legeak ziren, nahiz eta idatzita ez agertu XIII-XIV.mendera arte. Foruen arabera, biztanle guztiak berdinak ziren legearen aurrean. Biltzar Nagusiek ahalmena zuten foruarekin bat ez zetozen Espainiako legeak aztertu eta ezezkoa ala baiezkoa emateko. Horri, «foru baimena» deitzen zaio.

Denontzat ezaguna da, nola Espainiako erregeak etortzen ziren Gernikara foruak sinatzera. Hala eta guztiz ere, ez ziren faltatzen bi aldeetako agintarien arteko tirabirak eta liskarrak. Sarritan, erregeen lege berriak kolokan jartzen zuten foru erregimenaren egonkortasuna.

Beste aldetik, oinaztarren eta ganboatarren arteko gorabeherak zaildu zuten euskal lurraldeetako oreka. XVII. mendetik aurrera areagotu egin ziren erregeen erasoak, bereziki borbondarren aldetik, bai Iparraldean eta baita ere Hego Euskal Herrian. 1789an Frantziako Iraultzak balio gabe utzi zituen Ipar Euskal Herriko antzinetako eskubibe guztiak, eta gaur ezagutzen dugun Pirineo Atlantikoak Departamenduan sartu ziren euskal probintziak, Biarnorekin batera.

Hego Euskal Herrian, 1812ko Cadizko Konstituzio liberalak foruak ezeztatu zituen, nahiz eta hurrengo urtean berreskuratu. Baina ondoren, guda karlistak sortuko ziren, eta behin eta berriz borrokatu ondoren, 1876an biderik gabe utzi ziren euskal lurraldeetako foruak, eta kontzertu ekonomikoen sistema finkatu zen.

Dena den, zerbait garrantzizkoa gelditu zen euskaldunen eskuetan: kontzertu ekonomikoa. Urte batzuk geroago, 1936-1939ko gudaren ondoren, Francok Bizkaia eta Gipuzkoa zigortu zituen, kontzertu ekonomikoa bera ere kenduz. Zigor horren ondorioak, besteak beste, garai hartako errepideen egoera penagarria zen. Lanagatik atzerritik etortzen zirenak harrituta gelditzen ziren hainbeste industria zegoen tokian, horrelako errepide eskasak edukitzeaz. Euskaldunen artean, popularra egin zen hemengo erakundeen egoera ekonomikoa adierazteko behi baten irudia, Euskal Herrian bazkatzen eta Madriletik esnea jeizten. Egoera horrek, urte luzeetan iraun zuen, 1978an Autonomia Estatutua lortu arte.

Lea-Artibai eta Mutrikuko albisteak euskaraz, libre eta kalitatez jaso nahi dituzu? Horretarako zure babesa ezinbestekoa dugu. Egin zaitez HITZAkide! Zure ekarpenari esker, euskaratik eginda dagoen tokiko informazio profesionala garatzen eta indartzen lagunduko duzu.

Egin HITZAkide

Azken 3 egunetako irakurrienak

 

 

Asteko albiste garrantzitsuenen buletina jaso nahi?

Buletina barikuetan bidaltzen da, eta Lea-Artibai eta Mutrikuko asteko berri nagusiak biltzen ditu.

Harpidetu

Datuak ondo jaso dira. Eskerrik asko.

Izen-abizenak eta posta elektronikoa sartu behar dira.

Posta elektronikoak ez du formatu zuzena.

Arazo bat gertatu da eta ezin izan da izena eman. Jarri gurekin harremanetan mesedez eta barkatu eragozpenak (Akatsaren kodea:).

  • 94-684 44 36
  • lea-artibai@hitza.eus
  • Arretxinaga etorbidea, 1 - 48270 Markina-Xemein
  • Publizitatea
  • Argitalpen politika
  • Aniztasun politika
  • Pribatutasun politika
  • Cookieak
Babesleak:
Hasi saioa HITZAkide gisa

Saioa hasten baduzu, HITZAkide izatearen abantailak baliatu ahal izango dituzu.

HITZAkide naiz, baina oraindik ez dut kontua sortu SORTU KONTUA

Zure kontua ongi sortu da.

Hemendik aurrera, zure helbide elektronikoarekin eta pasahitzarekin konektatu ahal zara, HITZAkide izatearen abantaila guztiak baliatzeko.

Sartutako datuak ez dira zuzenak.
Zure kontua berretsi gabe dago.
 
 
 
(Pasahitza ahaztu duzu?)
 
 
SARTU
 
Pasahitz berria ezarri da eta zure helbide elektronikora bidali da.
Sartutako datuak ez dira zuzenak.
 
(Identifikatu)
 
 
 
 
BIDALI
 

Ezagutu HITZAkide izatearen abantailak eta aukeratu HITZAkide izateko gustuko modalitatea

HITZAkide izan nahi dut
Aldatu zure pasahitza
Pasa hitza ondo aldatu da.
 
 
 
 
 
 
 
Aldatu
 
Oraindik ez zara HITZAkide?

Tokiko informazioa profesionaltasunez eta euskaratik, modu librean kontatzea da gure eginkizuna. Horretarako zure ekarpena beharrezkoa da, eta ongi maitatzeko modurik zintzoena da HITZAkide egitea.

Ezagutu HITZAkide izatearen abantailak eta aukeratu HITZAkide izateko gustuko modalitatea.

HITZAkide izan nahi dut

Tokiko informazioa profesionaltasunez eta euskaratik, modu librean kontatzea da gure eginkizuna. Horretarako zure ekarpena beharrezkoa da, eta ongi maitatzeko modurik zintzoena da HITZAkide egitea.