Bertatik-bertara ezagutu dituzte herriko sendabelarrak
Sorginak zirelako gara jaialdia ari dira ospatzen Lekeition gaur [urriak 18]. Goizean Mentxu Amunategi adituagaz sendabelarrak aurkitzen aritu dira herrian zehar, eta arratsaldean hamaika produktu egingo dituzte.
Naturarekin galdutako harremana berreskuratzeko asmoz, duela bi urte hasitako jaialdiari jarraipena eman diete gaur [urriak 18] Lekeition. Zapran guraso elkarteak antolatuta, Sorginak zirelako gara jaialdia ospatzen ari dira gaur, eta eguraldi ederra lagun, hamaika izan dira goizean plazara bertaratu diren herritarrak.
Herritarrak ez ezik, urrunagokoak ere elkartu dira plazan, izan ere, Azpeitia nahiz Bilboko zenbaitek ere ez dute jaia galdu nahi izan. 11:00ak jotzerako prest egon dira partaideak, gogoz, Mentxu Amunategi adituak zer kontatuko. Sendabelarrak topaten ibilbidean murgildu dira ume, gaztetxo, guraso nahiz nagusiagoak; guztira 50 pertsonatik gora elkartu ditu ibilbideak.Â
Amunategi pozik agertu da ibilbideak eduki duen erantzunagaz. Partaideek adi jarraitu dituzte haren azalpenak; plazan hasi eta bi ordu inguruko ibilbide zirkularra egin dute. “20-25 landare inguru ikusi ditugu, eta denok lan koaderno bat osatu dugu. Landaren informazioa azaldu dut: euren ezaugarriak, zertarako erabiltzen diren gaur egun eta aintzina zelan erabiltzen ziren”, azaldu du Amunategik.
Hala, plazako zuhaitzetatik hasi dute ibilbidea: “Zuhaitz hau Ezkia da. Lasaitzeko erabili izan da, eta infusioetan hartu izan da asko. Oso ona da horretarako, eta baita izerdia botatzeko ere”. Jarraian, herriko kaleetatik sartu, eta horma belarra aurkitu dute: “Sendabelar hau oso ona da garbiketak egiteko, eta besteren arten, hepatitisa kentzeko erabiltzen zen lehen. Beti isilpean, medikuei ezer esan gabe, eta gero gaixoa sendatzen zenean, medikua harrituta geratzen zen”. Bi pausu aurrera egin, eta huntza aurkitu dute: “Landare hauek zoroak dira, baina oso onak. Amorotoko emakume batek, esaterako, hezurretako minetarako ukendu bat egiten zuen honekin. Oinetako eta eskuetako gogortasunetarako oso ona da, eta baita erropari kolore beltza eman eta ilea urdintzen dutenei belzteko ere”. Ibilbideagaz jarraitu, eta beste hamaika sendabelar ezagutu dituzte, besteak beste, uzta belarra eta zain belarra.
Partaideak pozik eta Amunategi ere bai, ibilbidea amaitzeagaz batera, mokadutxoa egin dute ezagutu dituzten sendabelar guztiekin. Arratsaldean, ostera, goizean bildu eta ezagututako landareekin ukenduak eta beste hamaika produktu egin dituzte: “Ukendua 150 lagun inguruk egiteko aukera edukiko dute, eta landareekin gauza desberdinak egingo ditugu: ukenduak, usaindun zakuak, amuletoak…”. Egunagaz amaitzeko, 19:45ean antzerkia eta dantza herrikoia egingo dituzte, eta jarraian, Lekittoko Deabruen eskutik suzko zezena egongo da.
30 urte sendabelarrekin. Ibilbide luzea dauka Amunategi bermeotarrak sendabelarren munduan. Duela 30 urte hasi bazen ere, txikitatik eduki du landareekiko interesa: “Amonak beti madarikatua deitzen zidan. Belarren inguruan zerbait galdetzen banion, zoratu egiten zen”. Hala, jakinmina astetzeko, hainbat ikasketa egin zituen: “EHNE baserritarren sindikatuko formazioa eta naturopatia ikasi ditut, eta horretan daramatzat 30 urte. Urte askotan gelditu barik aritu nahiz, astelehenetik domekara goiz eta arratsaldez lan egiten, gehienbat, Bizkaian. Medikuntzako fakultatera ere joan izan naiz klase magistralak ematera”.
Argi dauka Amunategik zein bide jorratu nahi duen: “Zelan ez dugu ba, gure arbasoek zekitena erabilik sortuko? Ni ahalegintzen naiz sendabelarrak neu ekoizten modu ekologikoan, eta azeri buztana izan ezik, gainontzeko landare gehienak etxekoak dira”. Horrekin batera, bertoko olio nahiz argizari ekologikoak ere erabiltzen ditu, eta horrekin, hamaika produktu sortzen ditu: “Ukenduak, belar lehorrak infusio eta jarabeetarako, txanpuak… Esaterako, asunekin eta erromeroarekin egindako txanpua klasiko bat da, eta emaitza oso onak ematen ditu”.Â
Bereziki azpimarratu nahi izan du landareen kalitateari erreparatu egin behar zaiola halako produktuak egiterako orduan: “Gaur egun jende askok egiten du lan erositako landareekin, eta horien kalitatea askotan ez da ona izaten. Gainera, beste askok olio esentzialekin egiten dituzte halako produktuak, eta ni neu, ez naiz horren oso zalea, ze, ezin da jakin landare hori zelan ekoitzi den, zelan lehortu duten, zenbat urte daramatzan hor… Niretzat oso garrantzitsua da landareak ondo ekoitzita egotea, ze, askotan osasunerako erabiltzen ditugu”.
